Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) «Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабының 6-тармағына және 14-бабының 1-тармағына, «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы       3 тамыздағы № 348 бұйрығымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29031 болып тіркелген) (бұдан әрі - Стандарт) талаптарына сәйкес әзірленді. 
Бағдарламаның мақсаты әр баланың қызығушылықтарын, ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, жалпы адами және ұлттық құндылықтар негізінде оларды толыққанды дамыту мен әлеуетін ашу болып табылады.
Бағдарламаның міндеттері мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту үшін жайлы және қауіпсіз білім беру жағдайларын жасау, баланың даралығы мен субъективтілігін қолдауға бағытталған дамытушы заттықкеңістіктік ортаны, оның ішінде арнайы ортаны құру, олардың жас ерекшеліктеріне сәйкес біліктері мен дағдыларын қалыптастыру, мектепке дейінгі білім берудің сабақтастығы мен үздіксіздігі ұстанымдарын қамтамасыз ету, балалардың физикалық дамуы, коммуникативтік, танымдық, зияткерлік, шығармашылық дағдыларын, зерттеушілік қабілеттерін дамыту, әлеуметтікэмоционалдық дағдыларын қалыптастыру, баланың зияткерлік, әлеуметтік дағдыларын және тұлғасын дамыту үшін инновациялық әдістер мен технологияларды қолдану, оқыту, дамыту және тәрбиелеу міндеттерінің бірлігін қамтамасыз ету, балаларды қазақ халқының ұлттық құндылықтарына, отбасылық құндылықтарға, отаншылдыққа, Отанға деген сүйіспеншілікке, мәдени-әлеуметтік нормаларға баулу, балаларды дамыту мен тәрбиелеу үшін отбасы мен мектепке дейінгі ұйымның күш-жігерін біріктіру, баланың мектепте оқуға физикалық, психологиялық, эмоционалдық, әлеуметтік дайындығы үшін тең бастапқы мүмкіндіктерді беру болып табылады.  
Бағдарламаның мазмұны:

дені сау баланы тәрбиелеуді, өз денсаулығына саналы түрде қарауды,

салауатты өмір салты негіздерін, қауіпсіз өмір сүру дағдыларын қалыптастыруға; балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, ауызекі сөйлеуді, сөздік қорды қалыптастыруды, өмірде әртүрлі жағдайлардағы қарым-қатынас дағдыларын меңгертуге, қолдың ұсақ моторикасын, командада жұмыс істеу дағдыларын дамытуға;  тәрбиеленушілердің қоршаған әлеммен өзара қарым-қатынас жасауына қажетті танымдық және зерттеушілік әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгертуге; өнер туындыларын қабылдау мен түсіну дағдыларын қалыптастыру, қоршаған әлемді эмоционалды тану, тәрбиеленушілердің өзіндік шығармашылық іс-әрекеті үшін жағдай жасауға; тәрбиеленушілерді, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды оң әлеуметтендіру, оларды әлеуметтік-мәдени нормаларға, қоғам және мемлекет, отбасы дәстүрлеріне баулу, рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруға; мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту және бастауыш білім беру арасындағы оқыту, дамыту және тәрбиелеу міндеттерін ескере отырып, сабақтастық пен үздіксіздік қағидаларын қамтамасыз етуге;

бастауыш білім беру ұйымдарында мектеп жасына дейінгі тәрбиеленушілерді оқыту үшін тең бастапқы мүмкіндіктер беруге бағытталған.

Бағдарламаның мазмұны балалардың физикалық және психикалық дамуының жас кезеңдерін ескере отырып, келесі жас топтарында іске асырылады:

ерте жас тобы – 1 жастағы балалар; кіші топ – 2 жастағы балалар; ортаңғы топ – 3 жастағы балалар; ересек топ – 4 жастағы балалар;

мектепалды топ, мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сынып – 5 жастағы балалар.

Бағдарламаның мазмұнын меңгеру мерзімі – 5 жыл, бір жас тобында –    1 жыл.
Педагог балаға:

ненің «дұрыс» және ненің «бұрыс» екенін түсінуді;   сыпайы және мейірімді болуды;

дос болуды, құрметтеуді, көмектесуді, бөлісуді; 

қызығушылық танытуды, қоршаған әлемді бақылауды және зерттеуді; тыңдауды, түсінуді және саналы сөйлеуді; 

қауіпсіз мінез-құлық ережелері мен салауатты әдеттерді сақтауды; физикалық белсенділікке, соның ішінде белсенді қимыл ойындарын

ойнауды; өзі ойнауды;

ересектерге көмектесуге, еңбекқорлыққа; 

ата-анасына, достарына, туған өлкесіне деген сүйіспеншілік пен

қамқорлық көрсете білуді, отбасын бағалауды; өзіне қамқорлық жасауға және ниетін білдіруге үйретеді.

Бағдарлама меншік нысанына қарамастан мектепке дейінгі ұйымдарда және мектептердегі (лицейлердегі, гимназиялардағы) мектепалды сыныптарда іске асырылады.

5-тарау. Мектепалды топ, мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сынып (5 жастағы балалар)

232. Мектепалды топта, мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сыныпта тәрбиелеу-білім беру процесін ұйымдастыру үшін педагог мектепке дейінгі ұйымдағы мектепалды тобына/мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сыныбына (5 жастағы балалар) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 557 бұйрығымен

бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде           № 8275 болып тіркелген) Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспары негізінде оқу жылына арналған ұйымдастырылған іс-әрекеттің перспективалық жоспарын әзірлейді, апта сайын циклограмма құрады, біліктер мен дағдылардың қалыптасу деңгейін қадағалау үшін оқу жылына арналған баланың жеке даму картасын әзірлейді.

Аптасына ұйымдастырылған іс-әрекеттің саны 20 сағатты, мектепалды жастағы балалардың құзыреттіліктерін қалыптастыру бойынша бір ұйымдастырылған іс-әрекеттің ұзақтығы 20-25 минутты құрайды.

Мектепке дейінгі ұйымдардағы мектепалды топтарда балалардың қызығушылықтары ескеріліп, ұйымдастырылған іс-әрекетті өткізу күні бойы кіріктірілген түрде немесе жеке жоспарланады.

Мектептегі (лицейдегі, гимназиядағы) мектепалды сыныптарда балалардың қызығушылықтары ескеріліп, ұйымдастырылған іс-әрекетті өткізу күннің бірінші немесе екінші жартысында білім беру ұйымының оқу-тәрбиелеу процесінің кестесіне сәйкес кіріктірілген түрде немесе жеке жоспарланады. 

1-параграф. Физикалық қасиеттерді дамыту

Физикалық дамыту балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, күн сайын ойын түрінде және дене шынықтыру ұйымдастырылған іс-әрекеті арқылы жүзеге асырылады. 
Мақсаты денсаулық сақтау технологиясын қолданып, балалардың негізгі қимыл түрлерін меңгеруі арқылы мәдени-гигиеналық дағдылар, қимылқозғалыс тәжірибесін қалыптастыру, дене сапаларын және қимыл белсенділігіне қажеттілікті дамыту болып табылады. 
Міндеттері:

балалардың денсаулығын сақтау және қорғау, физикалық үйлесімді

дамыту; спортқа       деген   қызығушылықты      арттыру,         салауатты      өмір    салты

дағдыларын дамыту; дене шынықтыруға баулу, дененің физикалық сапаларын: күш,

жылдамдық, шыдамдылық, икемділікті дамыту; дене шынықтырудың әртүрлі нысандарында шығармашылық, танымдық

және сөйлеу қабілеттерін дамыту; 

            балалардың    дене    қалыптарының         дұрыс дамуына,        қимылдарының

үйлесімді қалыптасуына, жалпақ табандылықтың алдын алуға медициналықпедагогикалық бақылау жүргізу және ұлттық қимылды ойындар өткізуге жағдайлар жасау.

236. Күтілетін нәтижелер: 

сапта бір-бірден, екеуден, үшеуден жүреді, белгі бойынша заттардан бір

қырымен аттап жүреді; ересектің белгісімен тоқтап, қозғалыс бағытын өзгертіп, заттардың

арасымен, жіптерден аттап жүреді;  жүруде тепе-теңдікті сақтайды;

әртүрлі жылдамдықпен – баяу, жылдам, орташа қарқынмен тоқтамай

жүгіреді; белгіленген жерге дейін жылдамдыққа жүгіреді;  заттардың арасымен төрттағандап еңбектейді;

әртүрлі тәсілдермен заттардан еңбектеп өтеді;

бір гимнастикалық қабырғадан екіншісіне ауысып, өрмелейді; заттардың арасымен секіреді, оң және сол аяқты алмастыра отырып,

арқаннан, сызықтан секіреді; тұрған орнында айналып секіреді;

допты жоғары, жіптің үстінен лақтырып бір қолымен қағып алады; допты еденге бір қолмен ұрып, екі қолмен қағып алады;  бір қатарға бір-бірден тұра алады, бір орында бұрылады; үш қатарға сап түзеп қайта тұра алады; 

музыкамен сүйемелденетін қимылды ойындарда музыкаға сәйкес әртүрлі

қарқында қимылдар жасайды;  қимылды ойындарды ұйымдастыруда бастамашылдық танытады, ойын

ережелерін сақтайды;  ұлттық қимылды ойындар, жарыс элементтері бар ойындар мен

эстафеталық ойындарға белсенділікпен қатысады; қимылды ойындарды өз бетінше ұйымдастыруда белсенділік танытады;

ойындарда физикалық қасиеттерді: жылдамдық, күш, шыдамдылық,

икемділік, ептілік көрсетеді; төбешіктен бір-бірлеп және екі-екіден шанамен сырғанай алады; өз бетінше мұзды жолмен сырғанайды; шаңғымен оңға және солға бұрылады, айналады; екі дөңгелекті велосипед, самокат тебеді; суда жүзуге тырысады, әртүрлі ойындар ойнайды;  спорттық ойындар мен жаттығуларда белсенділік танытады;  гигиеналық шараларды өз бетінше орындайды;  шынықтыру шараларының маңызы мен қажеттілігін түсінеді; гигиеналық шараларды жүргізуде бір-біріне көмектеседі;

өзіне – өзі қызмет көрсету және киіміне күтім жасау дағдыларын біледі; салауатты өмір салтының құндылығын түсінеді.

237. Дене шынықтыру.

238.Негізгі қимылдар.

Жүру: сапта бір-бірден, екеуден, үшеуден жүру; аяқтың ұшымен, аяқтың ішкі және сыртқы қырымен жүру; тізені жоғары көтеріп жүру, заттардан бір қырымен аттап жүру; белгі бойынша басқа бағытқа бұрылып жүру, қолдың бастапқы қалыптарын өзгерте отырып, әртүрлі қарқында секіргіштен аттап жүру; ересектің белгісімен тоқтап, қозғалыс бағытын өзгертіп, шашырап жүру; заттардың, кегльдердің арасымен, жіптерден аттап жүру; қосалқы қадаммен алға қарай жүру. 

Тепе-теңдікті сақтау: заттардан аттап жүру, шектелген жазықтықтың үстімен қосалқы қадаммен, аяқтың ұшымен жүру; скамейканың үстіне қойылған текшелерден аттап жүру, арқан бойымен бір қырымен, қосалқы қадаммен (өкшені арқанға, аяқ ұшын еденге қою) жүру, әр қадам сайын допты алдынан немесе артынан қолдан-қолға ауыстыра отырып, кедір-бұдыр тақтай, гимнастикалық скамейка бойымен жүру; гимнастикалық скамейканың бойымен екі қадам қашықтықта орналасқан іші толтырылған доптардан аттап өту; қолдарынан ұстап, жұптарымен айналу. 

Жүгіру: шашырап, жұппен, қатармен бір-бірден, екеуден, үшеуден тізені жоғары көтеріп жүгіру; бір сызыққа қойылған заттардың арасымен, кедергілердің арасымен өту арқылы «жыланша» жүгіру, кедергілерден өту арқылы әртүрлі жылдамдықпен – баяу, жылдам, орташа қарқынмен 1,5–2 минут тоқтамай жүгіру; жүрумен алмастыра отырып, 100-120 метр арақашықтықта жүгіру; белгіленген жерге дейін жылдамдыққа (ұзындығы 20 метр) жүгіру. 

Еңбектеу, өрмелеу: жүру мен жүгіруді алмастырып, заттардың арасымен «жыланша» төрттағандап еңбектеу, кедергілер арасынан еңбектеу; допты басымен итеріп, төрттағандап еңбектеу (арақашықтығы 3-4 метр); гимнастикалық скамейка бойымен қолымен тартылып, иықтары мен тізелеріне сүйене отырып, етпетімен өрмелеу; бірнеше заттардан еңбектеп өту, әртүрлі тәсілдермен құрсаудың ішіне еңбектеп өту, гимнастикалық қабырғамен өрмелеу және бір гимнастикалық қабырғадан екіншісіне ауысып өрмелеу. 

Секіру: бір орында тұрып, алға қарай 3–4 метр қашықтыққа жылжу арқылы секіру, екі тізенің арасына қапшықты қысып алып, түзу бағытта (арақашықтығы 6 метр) қос аяқпен секіру; қос аяқпен заттардың арасымен (арақашықтығы 4 метр), оң және сол аяқты алмастырып, заттардың арасымен (арақашықтығы 3 метр), бір орында тұрып биіктікке секіру (6-8 метр); бір аяқпен және қос аяқпен құрсаудан құрсауға секіру (арақашықтықтығы 40 сантиметр), алға айналдыра отырып, ұзын және қысқа секіргіштен секіру, оң және сол аяқты алмастыра отырып, арқаннан, сызықтан секіру, тұрған орнында айналып секіру; биіктіктен секіру, 20 сантиметр дейінгі биіктіктікке секіру.

Лақтыру, қағып алу, домалату: допты жоғары, жіптің үстінен лақтыру және екі қолымен, бір қолымен (оң және сол қолын алмастыру) қағып алу; допты бір қатарға қойылған заттардың арасымен домалату, допты қабырғаға лақтыру және екі қолымен қағып алу; 2–2,5 метр арақашықтықтағы нысанаға құм салынған қапшықты, асықты лақтыру, допты екі қолымен бір-біріне (арақашықтығы 1,5–2 метр) басынан асыра лақтыру, допты екі қолымен заттардың арасымен (арақашықтығы 4 метр) жүргізу, допты лақтыру және алға қарай жылжып, екі қолымен қағып алу (арақашықтығы 4–5 метр).

Сапқа тұру, сап түзеу, сапқа қайта тұру: сапқа бір, екі, үш қатармен тұру, бір-бірінің жанына және бір-бірінің артынан сапқа тұру, орнында айналу, оңға, солға бұрылу, сап түзеп, бір және екі, үш қатармен қайта тұру.

Музыкалық-ырғақтық қимылдар. 

Таныс дене жаттығуларын музыка әуенімен әсем және ырғақты орындау. Қимылдардың ырғағын музыкалық сүйемелдеумен үйлестіру. Түзу бағытта адымдап жүру. Жұбымен шеңбер бойымен жүру.

Жалпы дамытушы жаттығулар.

Қол және иық белдеуіне арналған жаттығулар. Қолды кеуде тұсына қою, екі жаққа созу; қолды жоғары көтеру және екі жаққа созу, қолды желкеге қою.

Саусақтарды айқастырып, алға-жоғары көтеру (қолды сыртқы жағымен ішке қарай бұру). Қолды кезек жоғары-артқа көтеру.

Кеудеге арналған жаттығулар. Допты жоғарыдан (алға және артқа) бірбіріне беру. Қолды алға көтеріп оңға, солға бұрылу. Гимнастикалық қабырғаға қарап тұрып, белінің тұсындағы тақтайшаны ұстап, алға еңкею. Гимнастикалық қабырғаға арқасымен сүйеніп тұрып, белінің деңгейіндегі рейкадан ұстап, аяқты кезектестіре бүгу және тік көтеру. Алға еңкейіп, алақанын еденге тигізу. Қолдарын айқастырып желкеге қою, қолды жазып, екі жаққа созу. Алға қарай еңкейіп, алақанды еденге тигізу; артқы жағынан қолды айқастырып көтеру; қолды жоғары көтеріп, жан-жаққа бұрылу. Отырып алға қарай еңкею, тізерлеп тұрып алға еңкею.

Қолдың күшін жетілдіруге арналған жаттығулар. 3-5 метр қашықтықта екі қолын жерге қойып, жүру (бір бала екінші баланы аяғынан ұстайды).

Іштің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар: екі бала жұптасып жасайды: бірінші бала қолын желкесіне қойып, шалқасынан жатып, денесін көтереді, екінші бала оның аяғына отырады (5-6 рет); гимнастикалық қабырғада қолдарымен тартылып тұрып, аяқтарын көтеру (5-6 рет).

Арқаға арналған жаттығулар: отырып алға, артқа еңкею (5–6 рет), стретчинг элементтері бар жаттығуларды орындау, қолдың көмегімен етпетінен жатып еңбектеу (3 метр).

Аяққа арналған жаттығулар: аяқтың ұшына көтерілу, қолды алға созып, жартылай отырып-тұру (2-3 рет); қолды тізеге қойып отырып-тұру; аяқтың ұшымен ұсақ заттарды жылжыту.

241. Спорттық жаттығулар. 

Дене шынықтыру мен спортқа қызығушылықты ояту және дене шынықтырумен, спортпен айналысуға баулу. Спорт түрлерімен таныстыруды жалғастыру. Спорт залда және спорт алаңында қауіпсіздікті сақтауға баулу.

Шанамен сырғанау. Бір-бірін шанамен сырғанату, төбешіктен бір-бірлеп және екі-екіден шанамен сырғанау.

Сырғанау. Өз бетінше мұзды жолмен сырғанау, жүгіріп келіп сырғанау.

Шаңғымен жүру. Бірінің артынан бірі ауыспалы қадаммен алға жылжу, оң және сол аяқтарымен сырғанау. Бір орнында тұрып оңға, солға бұрылу, айналу.

Велосипед, самокат тебу. Шеңбер бойымен және тура жолмен өз бетінше екі дөңгелекті велосипед тебу. Оңға және солға бұрылу.

Жүзу. Судың таяз жерінде отырып және жатып аяқпен қимылдар жасау (жоғары және төмен). Судың ішінде қолымен алға, артқа жүру (аяғы денесінің деңгейінде созылған). Иек, көз деңгейіне дейін судың ішінде отыру, суға бетін малу, суға үрлеу; суда жүзу.

Судағы аэробика. Бұрылыстар жасай отырып, суда қимылдар жасау. 

242. Спорттық ойындар.

Баскетбол элементтері. Кеуде тұсынан екі қолымен допты бір-біріне лақтыру. Допты оң және сол қолмен алып жүруге жаттықтыру.

Бадминтон. Воланды ракеткамен белгілі бір жаққа бағыттай отырып лақтыру.

Футбол элементтері. Берілген бағытқа допты оң және сол аяқпен тебу. Допты заттарды айналдыра жүргізу. Допты қақпаға тебу. Допты бірнеше рет аяқпен қабырғаға тебу. 

Хоккей элементтері. Берілген бағытта қақпаға хоккей таяқпен шайбаны сырғанату, оны қақпаға кіргізу.

243.Қимылды ойындар.

Ынта мен шығармашылық таныта отырып, таныс қимылды ойындарды өз бетінше ұйымдастыруға мүмкіндік беру. Ұлттық қимылды ойындарды ойнату. Балаларды жарыс элементтері бар ойындар мен эстафеталық ойындарға қатысуға баулу. 

Дербес қимыл белсенділігі.

Қимылды ойынның дамуына ықпал ететін әртүрлі құралдар мен спорттық жабдықтары бар ортаны құру. Балалардың құрдастарымен қимылды ойындарды өз бетінше ұйымдастыруына жағдай жасау, олардың жарыстар ұйымдастыруға деген белсенділігін қолдау. 

Балалардың дербес қимыл белсенділігін ұйымдастыруда, меңгерген қимыл дағдыларын жетілдіру үшін серуен өткізілетін орынды жабдықтау, ойын алаңында балалардың жүруіне арналған кедергі жолдар жасау.

Қыс мезгілінде мұзды жолдармен сырғанауға, шаңғымен жүруге, хоккей ойындарына, шанамен сырғанауға, ал көктем, жаз мезгілдерінде велосипед тебуге, футбол, бадминтон, баскетбол ойындарына жағдай жасау. 

Салауатты өмір салтын қалыптастыру. 

Адам ағзасы және оның қызметінің ерекшеліктері туралы түсініктерді кеңейту. Балалардың назарын ағзасы мен денсаулығының ерекшеліктеріне аудару. Салауатты өмір салтының маңызды компоненттері: дұрыс тамақтану, қимылдар, ұйқы және күн, ауа мен су және денсаулыққа зиян келтіретін факторлар туралы түсініктерді кеңейту. 

Адамның денсаулығы дұрыс тамақтануға байланысты екені туралы түсініктерді жетілдіру. Адамның денсаулығына гигиена мен күн тәртібінің ықпалы туралы түсініктерді кеңейту. Науқасқа күтім жасау дағдыларын қалыптастыру: оған қамқорлық жасау, шуламау, оның өтініштері мен тапсырмаларын орындау. Науқастарға жанашырлық танытуға тәрбиелеу. 

Өзінің көңіл-күйін сипаттай білуге үйрету. Балаларды дені сау адамның мүмкіндіктерімен таныстыру, олардың салауатты өмір салтына деген қажеттілігін қалыптастыру.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды жетілдіру.

Мәдениетті тамақтану және асхана құралдарын еркін қолдану дағдыларын жетілдіру.

Жеке гигиена ережелерін орындауда өзін-өзі бақылауды дамыту: дененің тазалығын бақылау, қол-аяғын жуу, тістерін мұқият тазалау, тамақтанғаннан кейін ауызды шаю, қол орамалды пайдалану, белге дейін дымқыл сүлгімен сүртіну. Осы шараларды жүргізудің және жеке гигиена заттарын пайдаланудың қажеттілігін түсіну. 

Гигиеналық шараларды жүргізуде балалардың өзара көмегін қолдау. 

Өзіне-өзі қызмет көрсету және киіміне күтім жасау дағдыларын жетілдіру. 

Шамасы келетін еңбек тапсырмаларын, асханада кезекшілердің міндеттерін орындауға, түрлі балалар әрекеттеріне қажетті құралдарды дайындауға баулу. 

Қоғамдық орындарда гигиена ережелерін сақтау дағдыларын қалыптастыру.

Сауықтыру-шынықтыру шаралары.

Су температурасын біртіндеп төмендете отырып, қарапайым шараларды өз бетінше жүргізуге дағдыландыру, балалардың денсаулығын, шынықтыру құралдарының әсерлеріне бейімделу деңгейін ескеріп, қарама-қарсы температурадағы сумен шайыну, таңертеңгі жаттығуды орындауға қызығушылық тудыру, дене бітімін қалыптастыру және өкшелерді нығайту.

2-параграф. Коммуникативтік дағдыларды дамыту 

Коммуникативтік дағдыларды дамыту балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, күн сайын ойын түрінде және сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет, сауат ашу негіздері, қазақ тілі ұйымдастырылған іс-әрекеттері арқылы жүзеге асырылады. 
Мақсаты балалардың түрлі іс-әрекетінде Қазақстан халқының мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен таныстыру арқылы ауызекі байланыстырып сөйлеуді, сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту, сауат ашудың алғышарттарын қалыптастыру болып табылады.
Міндеттері:

сауат ашудың алғышарттарын қалыптастыру  арқылы қолды жазуға

дайындау;  ересектермен және балалармен еркін қарым-қатынас жасау дағдыларын

жетілдіру; коммуникативтік дағдыларды дамыту: әңгімелесушіні тыңдауға, диалог

жүргізуге, өз пікірін айтуға үйрету;

            түрлі   балалар          әрекетінде      қазақ   халқының      мәдениетімен,           салт-

дәстүрлерімен таныстыру арқылы ауызекі сөйлеуді дамыту; балалардың заттар мен жағдайды нақты сипаттауда қарапайым

тұжырымдар мен өз ойларын басқаларға түсінікті жеткізуге баулу; балалардың тәжірибесіне сүйене отырып және олардың қалауын ескере отырып, тәрбиешімен және құрдастарымен келесі талқылаумен тәуелсіз қабылдау үшін көрнекі материалдарды таңдау; әндер мен билерді қолдана отырып, көркем бейнені құруда

шығармашылық дербестікті дамыту.

251. Күтілетін нәтижелер: сөйлеуді дамыту бойынша: ана тіліндегі барлық дауысты дыбыстарды анық айта алады; сөздегі дыбыстардың орнын анықтайды; айтылуы және дыбысталуы ұқсас дауыссыз дыбыстарды анық айтады;  артикуляциялық жаттығуларды жасауға қызығушылық танытады;  сөздерге дыбыстық талдау жасай алады;

сөйлегенде зат есімдерді, сын есімдерді, үстеулерді, көп мағыналы

сөздерді, синонимдер мен антонимдерді қолданады; зат есімдерді сан есімдермен және сын есімдерді зат есімдермен

байланыстырып айтады; қазақ халқының құндылықтарын құрметтейді; хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдерді қолданады;

құрдастарымен өз бетінше қарым-қатынас жасай алады, әртүрлі

ойындарды бірге, келісіп ойнайды; әңгімелесушіні мұқият тыңдап, сұрақтарды дұрыс қояды және қойылған

сұрақтарға қысқаша немесе толық жауап береді; негізгі ойды дұрыс тұжырымдайды, өз пікірін айтады;

әңгімелерді бірізді айтып береді; ересектердің көмегімен әңгіменің жалғасын және соңын ойдан шығарады;  бақылаулар мен сюжеттік суреттер бойынша әңгімелер құрастырады;

әңгімелесу кезінде өзін мәдениетті, әдепті ұстайды; көркем әдебиет бойынша: шығармалардың мазмұнын эмоциямен қабылдайды;  себеп-салдарлық байланыстарды, әдеби жанрларды ажыратады; өлеңдерді мәнерлеп, интонациямен оқиды;

мазмұнның бірізділігін сақтай отырып, шығарма мазмұнын қайталап

айтады;  кітаптарға қызығушылық танытады;

            кейіпкердің    ерекшеліктерін         жеткізу           үшін    мәнерлілік     құралдарын

қолданады; кейіпкерлерге және олардың әрекеттеріне өз көзқарасын білдіреді; көркем шығарманы рөлдерге бөліп, сахналауға қатысады;

рөлдерде кейіпкердің көңіл күйі мен мінезін, бейненің қимылын,

интонациясы мен мимикасын береді; қойылымдағы өзінің рөлін мәнерлі, дербес орындайды; түрлі дереккөздерден алған ақпараттарымен, әсерлерімен бөліседі; айналасында болып жатқан оқиғаларға өзінің көзқарасын білдіреді; сөйлегенде мақал-мәтелдерді қолданады; сауат ашу негіздері бойынша: сөздің мағынасын түсінеді;

сөздерге дыбыстық талдау жасайды: сөздегі дыбыстардың ретін, дауысты

және дауыссыз дыбыстарды анықтайды; сөздерді буындарға бөледі, олардың саны мен ретін анықтайды; берілген буынға сөз құрастырады;

сөздегі буындардың санын анықтайды;

үш-төрт дыбыстан тұратын сөздерге дыбыстық талдау жасайды; сөйлем сөздерден тұратынын біледі; берілген сөздерден жай сөйлемдер құрастырады; қаламды дұрыс ұстай алады;

жазу парағында бағдарлай біледі, жазу жолы мен жоларалық кеңістікті

ажыратады; дыбыстардың белгілерін ажыратады (дауысты/дауыссыз);

геометриялық фигуралардың, көгөністер, жеміс-жидектердің дайын

суреттерінің сыртын контурдан шықпай бастырады, бояйды;  түрлі сызықтарды салады;

қолды жазуға дайындауға берілген тапсырмаларды қызығушылықпен

орындайды; қазақ тілі бойынша: қоршаған ортаға өзінің қарым-қатынасын білдіреді; ауызекі сөйлеуде көркем сөздерді қолданады;   

қазақ тіліне тән ә, ө, қ, ү, ұ, і, ғ, ң, һ дыбыстарын, осы дыбыстардан тұратын

сөздерді дұрыс айтады; сөздегі дыбыстардың орнын ажыратады;

қазақ халқы қолөнер шеберлерімен жасалған бұйымдарды біледі; киіз үйдің заттарын және тұрмыстық  заттарды білдіретін сөздерді біледі; азық-түлік атауларын атайды;

аңшылық кәсіпке, мал өсіруге байланысты, егіншілік кәсіпке байланысты

сөздерді біледі және оны ауызекі тілде өз бетінше қолданады; туыстық  қарым-қатынасты білдіретін сөздерді біледі;

            өзінің бауырлары,    туыстары,      ағайындары, отбасылық     мерекелер,

басқосулар, тойлар, салт-дәстүрлер туралы айтады; өлеңдер, санамақтар, жаңылтпаштар, тақпақтарды жатқа айтады; жұмбақтардың жауабын табады;

шешендік өнерге, айтыс өнеріне қызығушылық танытады; сөздерді жіктеп, тәуелдеп, септеп қолданады;

интонациясы бойынша сөйлемдерді (хабарлы, сұраулы, лепті) ажыратып,

сөйлегенде қолданады; өз ойын жайылма сөйлемдермен жеткізуге тырысады;

            өз        бетінше          қарым-қатынас         жасауға,         әңгімелесуге тырысады,

әңгімелесушінің сөзін мұқият тыңдайды; әңгімелесушіге сұрақтарды дұрыс қояды, оған қысқа және толық нақты

жауап береді; таныс немесе бейтаныс ертегілер мен шағын көркем шығармалардың

мазмұнын иллюстрациялар бойынша қайталап айтады; тыңдалған көркем шығарма мазмұнын ретімен, жүйелі түрде жеткізеді; кейіпкерлердің диалогын мәнерлі интонациямен береді;

шығарманы рөлдерге бөліп сомдайды, кейіпкерлердің мінез-құлқын жеткізеді; тыңдалған шығарманы еркін талқылауға  қатысады;

бір-бірімен еркін диалог құрады;

өзінің тәжірибесіне сүйеніп, суреттер бойынша әңгіме құрастырады; ойыншықтар мен заттарды 5-6 сөйлеммен сипаттайды;

заттар мен ойыншықтар, сюжетті суреттерді сипаттауда сөздерді дәл және

дұрыс қолданады; берілген мәтіннің басталуын және соңын ойдан құрастырады; ересектермен қарым-қатынас жасауда өз ойын еркін жеткізеді.

Сөйлеуді дамыту.
Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті. 

Ана тіліндегі дауысты және айтылуы және дыбысталуы ұқсас дауыссыз бп, г-ғ, к-қ, ж-ш, з-с, н-ң, р-л дыбыстарды дұрыс, анық айтуды үйрету.

Фонематикалық естуді дамыту, сөздегі дыбыстардың орнын анықтау (басы, ортасы, соңы). Артикуляциялық жаттығулар жасау. 

Сөйлеуде интонациялық мәнерлілік құралдарын қолдану: дауыс қарқынын, логикалық үзіліс пен екпінді реттеу. 

Сөздік қор.

Балалардың сөздік қорын тұрмыстық заттарды білдіретін зат есімдермен, заттардың қасиеттері мен сапасын сипаттайтын сын есімдермен, адамдардың қарым-қатынасын, олардың еңбекке қатынасын білдіретін үстеулермен байыту.

Сөйлегенде көп мағыналы сөздерді, синонимдер мен антонимдерді қолдану, белгілі бір затқа белгілерді, әрекеттерді және берілген әрекетке заттарды таңдай білу.

Алуан түрлі заттарды сипаттауға, қарым-қатынас жасауға қажетті сөздерді қолдану және түсіну, оларды сөйлегенде белсенді қолдану дағдыларын қалыптастыру.

Зат есімдер мен жалпылаушы сөздерді дұрыс қолдана білуді дамыту. 

Балаларға сөздерді мағынасына сәйкес қолдануға көмектесу.

Қазақ халқының салт-дәстүрлерімен таныстыруды жалғастыру, «Асар», «Сүйінші сұрау» дәстүрлерінің мәнін түсіндіру, балаларды бір-біріне көмек қолын созуға, бірлесіп, келісіп ойнауға, тапсырманы орындауға, бір-бірінің қуанышына ортақтаса білуге, бір-біріне қамқор болуға баулу.

Тілдің грамматикалық құрылымы. 

Сөйлемдердегі сөздерді: зат есімдерді сан есімдермен және сын есімдерді зат есімдермен үйлестіре білуді жетілдіру.

Түбірлес сөздерді жасау және қолдана білу, етістіктерді жалғаулармен қолдану, сөйлеу әдебін, жай және жайылма сөйлемдерді қолдану дағдыларын қалыптастыру.

Интонациясы бойынша сөйлемдерді (хабарлы, сұраулы, лепті) ажыратып, сөйлегенде қолдана білуді дамыту.

Байланыстырып сөйлеу.

Айналасындағылармен       өздігінен        диалогті         бастауға         ынталандыру, әңгімелесушіні мұқият тыңдап, сұрақтарды дұрыс қоюға және қойылған сұрақтарға қысқаша немесе толық жауап беруге баулу, әңгімелесу кезінде өзін мәдениетті ұстау, әдепті және сабырлы болу.

Негізгі ойды дұрыс жеткізе білу, монологты байланыстырып құра білу, әңгімені бірізді айту, шағын логикалық және хабарлау сипатындағы әңгімелерді құрастыру. Ойыншықтарды, заттарды, сюжеттік суреттер, табиғат құбылыстарын сипаттауда заттар мен нысандардың ерекшеліктерін білдіретін сөздерді дұрыс таңдау, сын есімдер мен үстеулерді қолдану. 

Шығармашылықпен сөйлеу әрекеті.

Шығармашылықпен әңгімелеп беруді жетілдіру: ересектердің көмегімен әңгіменің жалғасын және соңын ойдан шығару, бақылаулар мен суреттер бойынша сипаттау және хабарлау әңгімелерін құрастыру, өзара байланысты бірізді сюжет құрастыру, сөйлегенде бейнелі сөздерді, эпитеттерді, салыстыруларды қолдану.

Көркем әдебиет.

Балаларды қол жетімді көркем шығармалар мен фольклорға, театр әлеміне баулу, кітапқа деген қызығушылығын дамыту.

Әдеби шығармаларды эмоционалды қабылдауына ықпал ету, олардың мазмұнын түсіну, себеп-салдарлық байланыстарды, жанрларды (ертегі, әңгіме, өлең) ажырату, тілдің көркемдігін сезіну (эпитеттер, сипаттамалар, образды сөздер), шығарма кейіпкерлерінің іс-әрекетін бағалау.

Шығарма мазмұнын сюжеттің бірізділігін сақтай отырып, эмоциямен, қисынды қайталап айтып беру, диалогтік сөйлеуді дамыту, кейіпкерлерге және олардың әрекеттеріне өз көзқарасын білдіру. Әдеби кейіпкердің белгілі бір әрекетін өзінің қалай қабылдағаны туралы айту, кейіпкерлердің жасырын әрекетін түсіну. 

Өлеңді жатқа, мәнерлеп, интонациямен айту. Көркем шығарманы рөлдерге бөліп, сахналау, рөлдерде кейіпкердің көңіл күйі мен мінезін, бейненің қимылын, интонациясы мен мимикасын беру, қойылымдағы өзінің рөлін мәнерлі дербес орындау. 

Балалардың назарын кітаптың безендірілуіне, иллюстрацияларына аудару. Баланың басқа құрдастарымен және ересектермен түрлі дереккөздерден: ғаламтордан, теледидардан, жақындарының әңгімесінен алған ақпараттарымен, әсерлерімен бөлісуіне мүмкіндік беру. Айналасында болып жатқан оқиғаларға өзінің көзқарасын білдіруге құлшынысын дамыту, сөйлегенде мақал-мәтелдерді қолдануға баулу. 

Шешендікке, сөз өнеріне баулу, санамақ, жаңылтпаш айту, жұмбақ шешу, айтыс өнеріне баулу.

Сахналық қойылымдарға қатысуға баулу, онда рөлді, сюжетті таңдауда бастамашылық пен дербестік танытуға ынталандыру, белгілі образды сомдауда эксперимент жасауға, түрлендіруге мүмкіндік беру.

259. Сауат ашу негіздері.

Әрбір сөздің мағынасы болатыны туралы түсінік қалыптастыру, сөздің мағынасына қызығушылыққа баулу. Сөздерді дыбыстық талдау: сөздегі дыбыстардың ретін, дауысты және дауыссыз дыбыстарды анықтау.

Буын туралы ұғымдарды қалыптастыру, сөздерді буындарға бөлу, олардың саны мен ретін анықтау. Буындардан сөздер құрастыруға (ауызша) үйрету.

Сөйлем туралы бастапқы түсініктерді қалыптастыру (грамматикалық анықтамасыз), сөйлем сөздерден тұратынын түсіну. Сөйлемді ауызша талдау: жай сөйлемдерді сөздерге бөлу, сөйлемдегі сөздердің ретін, санын анықтау. берілген сөзге сөйлем құрастыру.

Қолды жазуға дайындау. Жазу кезінде арқаны дұрыс ұстау ережелерімен таныстыру. Жазу парағында бағдарлай білу, жазу жолы мен жоларалық кеңістікті ажырата білуге үйрету.

Геометриялық фигуралардың, көгөністер, жеміс-жидектердің дайын суреттерінің сыртын шетке шығармай бастыру, бояу. Әртүрлі бағыттағы тігінен, көлденең, қысқа, ұзын, толқынды, ирек сызықтарды, нүктелерді, тамшы тәрізді пішіндерді олардың арасындағы арақашықтықты сақтап, алдымен үлгі бойынша және кейіннен өз бетінше жазуға мүмкіндік беру. 

Жазуды көзбен қадағалай отырып, қаламды немесе қарындашты дұрыс, еркін ұстап, үстінен қатты қысып күш түсірмей, саусақтармен біркелкі жоғарыдан төменге, солдан оңға қимылдарды орындап, сызықтарды үзбей салу.

Қазақ тілі.
Тілдік дамытушы орта.

Ауызекі сөйлеуді қарым-қатынас құралы ретінде дамыту. Қазақ халқының тұрмыстық заттарымен, киім-кешегімен, азық-түлік өндірудегі тұрмыстық кәсібімен, тұрмыста, аң аулауда, мал өсіруде және егіншілікке қажетті құрал жабдықтары, туған өлкенің  көрнекі жерлері, әсем табиғаты, тарихи орындары туралы суреттер, фотолар, альбомдармен жабдықталған орта құру.

Балалардың қоршаған ортаға өзінің қарым-қатынасын білдіруге, ауызекі сөйлеуде мақал-мәтелдерді, көркем сөздерді қолдануына қолдау көрсету, ынталандыру.   

Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті.

Тілдік және артикуляциялық аппаратты, тыныс алуды және таза дикцияны дамыту, қазақ тіліне тән ә, ө, қ, ү, ұ, і, ғ, ң, һ дыбыстарын, осы дыбыстардан тұратын сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру. Фонематикалық естуді дамыту, сөздегі дыбыстардың орнын анықтау (басы, ортасы, соңы).

263.Сөздік қор.

Қазақ халқы қолөнер шеберлерімен жасалған киіз үйдің заттарын және тұрмыстық  заттарды білдіретін (кереге, уық, шаңырақ, ағаш керует, кебеже, сандық, кілем, сырмақ, алаша, ши, бау, басқұр, арқан, жіп), азық-түлік атауларын (бидай, күріш, арпа, жүгері, талқан, тары, жент, құрт, сүзбе, шұбат, қымыз, айран), аңшылық кәсіпті (аң, аңшы, орманшы, қорықшы), мал өсіруге байланысты (қора, жайлау, қыстау, жем, астау, соғым, сыбаға), егіншілік кәсіпке байланысты (дән, тұқым,  суару, отау, ору, диірмен, орақ, кетпен, шалғы, айыр, күрек, тырма, соқа)  сөздермен толықтыру.

Туыстық қарым-қатынасты («бауыр», «немере», «шөбере», «ағайын», «туысқан», «жеті ата») білдіретін сөздерді үйрету. Өзінің бауырлары, туыстары, ағайындары, татулық, жақындық, отбасылық мерекелер, салт-дәстүрлер туралы айтуға баулу.

Шағын өлеңдер, санамақтар, жаңылтпаштар, тақпақтар жаттату, жұмбақтар шешкізу. Балаларды шешендік өнерге, айтыс өнеріне баулу.

Тілдің грамматикалық құрылымы 

Сөздерді жіктеп, тәуелдеп, септеп қолдана  білуді, интонациясы бойынша сөйлемдерді (хабарлы, сұраулы, лепті) ажыратып, сөйлегенде қолдана білуді жетілдіру. Өз ойын жайылма сөйлемдермен жеткізуге мүмкіндік беру.

Байланыстырып сөйлеу. 

Өз бетінше қарым-қатынас жасауға, әңгімелесуге, әңгімелесушінің сөзін мұқият тыңдауға, сұрақтарды дұрыс қоюға, оған қысқа және толық нақты жауап беруге баулу.

Таныс немесе бейтаныс ертегілер мен шағын көркем шығармалардың мазмұнын иллюстрациялар бойынша қайталап айтуға, тыңдалған көркем шығарма мазмұнын ретімен жүйелі түрде жеткізуге, кейіпкерлердің диалогын мәнерлі интонациямен беруге,  шығарманы рөлдерге бөліп сомдауға, кейіпкерлердің мінез-құлқын жеткізуге баулу, шығарманы еркін талқылауға  мүмкіндік беру. 

Балалардың түрлі әрекеттерінде бір-бірімен еркін диалог құруға  мүмкіндік беру, өзінің тәжірибесіне сүйеніп, суреттер бойынша әңгіме құрастыруға, ойыншықтар мен заттарды 5-6 сөйлеммен сипаттауға, берілген сурет бойынша оған дейінгі және одан кейінгі оқиғаны ойлап табуға баулу. Заттар мен ойыншықтар, сюжетті суреттерді зат, сын, сан есімдерді қолдана отырып, сипаттауда сөздерді дәл және дұрыс қолдануға, берілген мәтіннің басталуын және соңын ойдан құрастыруға баулу. 

3-параграф. Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту

Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, күн сайын ойын түрінде және математика негіздері ұйымдастырылған іс-әрекеті арқылы іске асырылады. 
Мақсаты балалардың қоршаған әлеммен өзара қарым-қатынас жасауына қажетті танымдық және зерттеушілік әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгерту, коммуникативтік-танымдық қабілеттерді, математикалық және логикалық ойлауды дамыту болып табылады.
Міндеттері:

танымдық қызығушылықтарын, білуге құмарлықты, оқу әрекетіне

қызығушылықты дамыту, мектепте оқуға ынтасын арттыру; зейінді, есте сақтауды, бақылауды, зерттеуді, талдау жасай білуді, себеп -

салдарлық байланыстарды орнату, қорытынды жасауды дамыту; балаларды зерттеу барысында жаңа ақпараттарды алуға, обьектілерге зерттеу жүргізу үшін өз әрекетінің алгоритмін жасауға баулу; математикалық және интелектуалды-шығармашылық қабілеттіліктің

алғышарттары көрінуіне ықпал ету.

Күтілетін нәтижелер:

жиынды сапасы бойынша әртүрлі элементтерден құрады; жиындарды бөліктерге бөледі және оларды қайта біріктіреді;

10 көлеміндегі сандарды тура және кері санауды біледі;

«Қанша?», «нешінші?» сұрақтарын ажыратады, оларға дұрыс жауап

береді; теңсіздіктен теңдік немесе теңдіктен теңсіздік шығарады;

әртүрлі белгілері бойынша заттарды салыстыра алады (түсі, пішіні,

өлшемі, материалы, қолданылуы); заттардың ұзындығын, биіктігін, ені мен жуандығын анықтайды; заттарды шамасына қарай өсу және кему ретімен орналастырады; заттарды салыстыруда беттестіру, қасына қою және жұппен салыстыру

тәсілдерін қолданады; геометриялық пішіндерді (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, шаршы,

тіктөртбұрыш) ажыратады және атайды;  қоршаған ортадан геометриялық фигураларға ұқсас заттарды тауып,

олардың пішіндерін анықтайды; қағаз бетінде бағдарлай біледі, апта күндерін, жыл мезгілдері бойынша

айларды ретімен атайды;  заттарды кеңістікте орналастырады, қозғалыс бағыттарын біледі; пазлдарды жинайды, логикалық ойын тапсырмаларын орындайды; түрлі сызықтарды салады. 270.Математика негіздері.

Жиын.

Жиынды сапасы бойынша әртүрлі элементтерден (түсі, өлшемі, пішіні, дыбысы, қимылы, қолданылуы бойынша заттардан) құру, жиындарды бөліктерге бөлу және оларды қайта біріктіру, бүтін жиын мен оның әр бөлігі арасында байланыс орнату, жиынның бөліктен үлкен екенін, бөліктің жиыннан кіші екенін, жиынның бөліктерін санау және элементтердің (заттардың) бір-біріне қатынасы негізінде салыстыру. 

«Бір» сөзінің мағынасы, ол тек бір затты ғана емес, сондай-ақ жиынның бір бөлігі ретінде заттардың тобын білдіретінін түсіндіру.

Сан және санау.

10 көлеміндегі сандарды тура және кері санауға жаттықтыру. Көрнекілік арқылы 6, 7, 8, 9, 10 сандарының пайда болуымен, 0 ден 9 дейінгі цифрмен таныстыру. «Қанша?», «Нешінші?» сұрақтарын ажырату, оларға дұрыс жауап беру.

10 көлеміндегі сандарды салыстыру, саны кем затқа бір зат қосу арқылы теңсіздіктен теңдік немесе саны көп заттан біреуін алып тастау арқылы теңдіктен теңсіздік шығару.

Теңдік туралы түсінік қалыптастыру, әртүрлі заттардан тұратын топтардың санын анықтау, топтарды санау және салыстыру негізінде сандық мәндерді дұрыс жалпылау.

Заттардың саны олардың көлеміне, арасындағы қашықтыққа, пішінге, орналасуына, сондай-ақ санау бағытына байланысты емес екенін түсіндіру.

273. Шама.

Заттардың (5 және одан артық) ұзындығын, биіктігін, ені мен жуандығын анықтай білу, заттарды шамасына қарай өсу және кему ретімен орналастыру. Шамасы бойынша заттардың арасындағы қатынастарды білдіретін математикалық терминдерді қолдану.

Заттарды әртүрлі белгілері бойынша (түсі, пішіні, өлшемі, материалы, қолданылуы) салыстыра білуге үйрету. Шартты өлшемнің көмегімен заттардың ұзындығын, енін, биіктігін өлшеу және осы өлшемдер бойынша бірнеше заттарды салыстыру. 

Беттестіру, тұстастыру және жұппен салыстыру тәсілдерін қолдана отырып, заттарды салыстыру, заттар тобынан 2-3 белгілері бойынша сәйкес келмейтін затты бөліп алу.

274.Геометриялық фигуралар.

Шеңбермен және тіктөртбұрышпен салыстыру арқылы сопақша пішінмен таныстыру. Геометриялық фигуралар (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыш) мен денелерді (шар, текше, цилиндр) дұрыс атап, оларды ажырата білуге жаттықтыру.

Танымдық-зерттеушілік қызығушылықты, ойлауды, алдына қойылған міндетті шешуде не істеу, қалай істеу керек екенін түсінуге, күрделі формадағы заттарды өз бетінше зерттеуге мүмкіндік беру, қоршаған ортадан геометриялық фигураларға ұқсас заттарды табу, олардың пішіндерін анықтау. 

Пішіннің бір формасынан екіншісін қалай жасау керектігі туралы ұғымдарды дамыту, қағаз парағын тең және тең емес бөліктерге бөлу, бүтін мен бөлікті салыстыру, 8-10 бөліктерден пішіндерді жинап, құрастыру.

275.Кеңістікті бағдарлау. 

Кеңістік туралы түсініктерді бекіту: заттарды кеңістікте орналастыру (сол жақта, оң жақта, жоғарыда, төменде); қозғалыс бағыттары: сол жақтан оң жаққа, оң жақтан сол жаққа, жоғарыдан төменге, алға, артқа.

Сөйлеуде белгілі бір заттың өзіне немесе басқа затқа қатысты орнын көрсете білуге үйрету. Берілген бағытта, оны белгі бойынша өзгерте отырып, бағдарлауын қалыптастыру. Қағаз парағын бағдарлай білуді бекіту.

276. Уақытты бағдарлау. 

Әртүрлі оқиғалардың, апта күндерінің, тәулік бөліктерінің реті туралы білімді бекіту. Айлар, жыл мезгілдері туралы түсініктерді қалыптастыру, олардың ретін білу және атау, циферблат бойынша уақытты анықтау.

Тәулік бөліктерінің ауысуын («кеше», «бүгін», «ертең»), оқиғалардың ретін («алдымен – содан кейін», «бұрын – кейінірек») анықтау.

Заттар мен құбылыстардың математикалық мәнін тануға қызығушылық

пен эмоционалды көзқарасты, ойлау мәдениетін, таным процесін ерікті реттеу, шыдамдылық, ұқыптылық, өзіне деген сенімділікті қалыптастыруға баулу.

Нүктелерді, өрнектерді салуға, тік және көлбеу таяқшаларды, қисық және қиғаш сызықтарды дәптердің тор көзінде сызуға үйрету.

4-параграф. Балалардың шығармашылық дағдыларын, зерттеу іс-әрекетін дамыту

Тәрбиеленушілердің шығармашылық дағдыларын, зерттеу іс-әрекетін дамыту балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, күн сайын ойын түрінде  және сурет салу, мүсіндеу, жапсыру, құрастыру, музыка ұйымдастырылған іс-әрекеттері арқылы іске асырылады.
Мақсаты балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, қиялдауын, қоршаған әлемді бейнелі қабылдауын қалыптастыру, өзінің түсініктерін, ойларын, сезімдерін  көркем түрде жеткізе білуге үйрету болып табылады.    
Міндеттері:

балалардың өнер шығармаларын эмоционалды қабылдау қабілетін

қалыптастыру; балалардың шығармашылық қабілеттерін, қоршаған ортаны эстетикалық

тұрғыдан қабылдауын дамыту; қоршаған әлемді эмоционалды тану, өнер түрлері туралы түсінігін

қалыптастыру;  өзінің, құрдастарының жұмыс нәтижелерін бағалай білуге, жұмысты

ұжыммен орындауға баулу; музыкаға, өнердің түрлеріне, өнер туындыларына ұқыптылықпен қарауға

тәрбиелеу; балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, ұлттық мәдениетке баулу арқылы патриотизмді тәрбиелеу үшін жағдай жасау; балалардың түрлі әрекеттерінде қауіпсіздікті сақтау.

280. Күтілетін нәтижелер: сурет бойынша: заттардың жазықтықта әртүрлі орналасуы мүмкін екендігін түсінеді; тірі табиғат заттарының бейнелерін күрделі емес қимылдар мен қалыптар

арқылы жеткізеді; түстерді өз қалауы бойынша таңдайды;

бояуларды қолдануды, бояғышта акварельді сумен араластыруды, қанық

түстер алу үшін қарындашты түрліше басып бояуды біледі; өз жұмысының нәтижелерін бағалай алады; сурет салуда әртүрлі техниканы қолданады;

парақтың ортасын, бұрыштарын, жоғарғы, төменгі, оң және сол жақтарын

ажыратады;  жаңа түстер (күлгін) және реңктерді (көк, қызғылт, қою жасыл) бояуды араластыру арқылы шығарады;  қазақ ою-өрнектерінің түрлерін біледі;

 ою-өрнектермен қазақтың ұлттық киімдерін салады; оюды өз бетінше ойдан салады; ұжыммен бірге жұмыс істейді, міндеттерді өзара келісіп орындайды;

ою-өрнек элементтерін пішіндердің ортасында және шеттеріне салады; қазақ оюларының элементтерін салады және олармен киімдерді,

тұрмыстық заттарды безендіреді; сюжеттік суреттерді салады;

ұжымдық жұмыстарды орындайды, ойдан сурет салады;

суретті бейнелеуде мәнерлі құралдарды, қазақ оюларының элементтерін

қолданады; сурет салуда ұқыптылықты, қауіпсіздікті сақтайды; мүсіндеу бойынша: сазбалшық, ермексаз және пластикалық массадан мүсіндеу ерекшеліктерін

біледі; шынайы бейнесіне қарап және ойдан пішіндері мен өлшемі әртүрлі таныс

заттарды мүсіндейді; қарапайым пропорцияларды сақтай отырып, адам мен жануардың

пішіндерін мүсіндейді; мүсіндеудің әртүрлі әдістерін қолданады;

қазақ халқының түрлі ыдыс-аяқтарын, тұрмыстық заттарын, зергерлік бұйымдарын мүсіндейді және оларды ою-өрнектермен және қосымша заттармен безендіреді; біртекті заттардан сюжеттер құрастырады, бірнеше пішінді бір тұғырға

орналастырады; ертегілер мен әңгімелердің мазмұны бойынша сюжеттік композицияларды

құрады; ортақ композиция құру үшін ұжыммен мүсіндеу дағдыларын меңгерген; мүсіндеген заттарымен түрлі ойындар ойнайды;  жұмысты ұқыпты орындайды, қауіпсіздік ережелерін сақтайды;  жапсыру бойынша:

қайшымен түрлі геометриялық пішіндерді қияды;

таныс немесе ойдан әртүрлі бейнелерді, қатпарланып бүктелген қағаздан бірдей бірнеше пішіндерді және екіге бүктелген қағаздан симметриялы пішіндегі заттарды қияды; қазақ халқының тұрмыстық заттарын, киіз үйдің жабдықтарын таниды,

оларды қиып жапсырады, ою-өрнектермен безендіреді; жұмыс тәсілдерін таңдайды және түсіндіреді;

бірнеше бөліктерден бейнелерді құрастырады;

            сюжеттік        композициялар         жасайды,        оларды           сәнді   бөлшектермен

толықтырады; жұмысты жеке және топпен бірлесіп жасайды, топтық жұмыста міндеттерді келісіп атқарады; сюжеттік жапсыруда заттардың өлшеміне қарай арақатынасын, әртүрлі

заттардың бөліктерінің пішінін, олардың құрылымын, пропорцияларын береді; шаблондар мен трафареттермен, дайын үлгілермен жұмыс істейді;

            геометриялық            элементтерден          құрастырады,            заттарды        қазақ   ою-

өрнектерімен безендіреді; қайшы мен желімді дұрыс қолданады;

еңбек қауіпсіздігі мен жеке гигиена ережелерін сақтайды; құрастыру бойынша: ұсынылған тақырыпқа, өз бетінше ойдан құрастырады; құрдастарымен бірлесіп, шығармашылықпен құрастырады; өзінің құрастырған құрылысын талдау арқылы тиімді конструктивті

шешімдерді табады, оларды құрастыруда қолданады; бейнені кескіні бойынша қияды;

қалдық және табиғи материалдан құрастырады;

көрнекілікке сүйене отырып, елестетуі, ойлауы бойынша қолдан бұйымдар

жасайды; қазақ халқының табиғи материалдардан жасалған бұйымдарын, киіз үйдің жасауларын, тұрмыстық заттарын, ыдыстарын таниды, олардың қандай материалдан жасалғанын ажыратады;  ойынға қажетті құрылысты бірлесіп ойдан құрастырады, жұмысты бірге

келісіп орындайды, дайын құрылыспен ойнайды;  ұжыммен бірге жұмыс істейді; жазық қағаз пішіндерді көлемді пішіндерге өзгертеді;  жұмыс орнында қауіпсіздік ережелерін сақтайды; музыка бойынша:

музыкаға қызығушылық пен сүйіспеншілік танытады;

музыкалық шығармаларға көзқарасын білдіреді, оның сипаты, мазмұны

туралы айтады; қарапайым музыкалық жанрларды ажыратады (күй, ән, би, марш); әннің басында, музыкалық фразалардың арасында тыныс алуды біледі, бірінші октаваның «ре» екінші октаваның «до» диапазонында жеңіл дауыспен ән айтады; әннің сөзін анық айтады, музыка сипатын қабылдайды және жеткізеді; шығарманың жеке фрагменттерін (кіріспе, қайырмасы, соңы) ажырата

алады; қазақ халқының күйші, композиторларын біледі;

таныс әндерді өз бетінше музыкалық сүйемелдеумен және сүйемелдеусіз

орындайды; әртүрлі сипаттағы      әндерді           өз         бетінше          және   шығармашылықпен

орындайды; музыкалық аспаптарда қарапайым әуендерді ойнайды;

марш сипатын анық ырғақты жүрумен, музыканың қимыл сипатын – жеңіл

және орташа (жоғары-төмен) ырғақпен береді; заттармен қимылдар жасайды, сюжетті ойындарды сахналайды;  музыканың сипатына сәйкес қимылдарды орындайды; 

            балаларға       арналған        музыкалық    аспаптарда     ойнаудың       қарапайым

дағдыларын меңгерген.

281. Сурет салу, мүсіндеу, жапсыру, құрастыру балалардың қызығушылықтары ескеріле отырып, шағын топтармен ұйымдастырылады және кезектестіріліп өткізіледі. 282. Сурет салу.

Заттардың, ертегі кейіпкерлерінің бейнесін өзіне тән ерекшеліктерімен салу, сюжеттерде қарапайым мағыналы байланыстарымен ондағы заттардың арасындағы кеңістіктік қатынастарды жеткізе білу. 

Парақта кеңістіктегі заттардың қалпын беру, заттардың жазықтықта әртүрлі орналасуы мүмкін екендігін түсіндіру (тұрады, жатады және қалпын өзгерте алады), тірі табиғат заттарының бейнелерін күрделі емес қимылдар мен қалыптар арқылы беру (өсімдіктер, жануарлар, құстар).

Заттардың пішіндеріне, бөліктердің салыстырмалы өлшеміне және олардың орналасуына сүйене отырып, түстер мен олардың реңктерін беру, негізгі пішінді, заттар мен олардың бөліктерінің пропорцияларын мәнерлеп жеткізе білу, түстерді өз қалауы бойынша таңдау.

Бояулармен жұмыс жасауды жетілдіру (бояғышта акварельді сумен араластыру, қажетті түсті алу), қанық түстер алу үшін қарындашты түрліше басып бояу, бейнелеу, түсті қанық беру үшін қағаздың фонын таңдау және бояуларды үйлестіру, өз жұмысының нәтижелерін бағалау.

Бейнелеу әдістерін (штрихтар, бояуларды араластырып, кляксография, жіппен) қолдану. 

Жаңа түстер (күлгін) және реңктерді (көк, қызғылт, қою жасыл) бояуды араластыру арқылы шығару (гуашпен сурет салу кезінде). 

Түзу, ирек, жіңішке, жалпақ сызықтарды, түрлі көлемдегі дөңгелектерді, жақпаларды, нүктелерді ырғақты орналастыра отырып, қарапайым пішінді өрнектерді құрастыра білуді бекіту, түрлі өлшемді өрнектерді біріктіру, ақ және түрлі-түсті фондарды қолдана отырып, түсті таңдау.

Қазақ ою-өрнектерінің түрлері («түйетабан», «құсқанаты», «құстұмсық», «жапырақ», «жауқазын», «жетігүл», «жұлдызгүл») туралы түсінігін кеңейту, өзіне тән элементтерді пайдалана отырып, оларды құрастыра білуін дамыту. Қазақ ою-өрнектерінің сипатын, колоритін жеткізе отырып, көлемді пішіндерді бояу, парақтың ортасын, бұрыштарын, жоғарғы, төменгі, оң және сол жақтарын ажырату, тік сызықтардың әртүрлі үйлесуімен құрылған қазақ ою-өрнегінің элементтерін салу.

Ою-өрнектермен қазақтың ұлттық киімдерін (орамал, шапан, қамзол) салу, оларды пішіндердің ортасында және шеттерінде орналастыру. Ою-өрнекті өз бетінше ойдан салуға мүмкіндік беру. Ұжыммен бірге жұмыс істеу, міндеттерді өзара келісіп орындау, салынған суретпен түрлі ойындар ойнау.

Суретті қарапайым қаламның көмегімен жеңіл ырғақпен үстінен қатты баспай бейненің сұлбасын салу, бірнеше заттардың өлшеміндегі айырмашылықтарды беру, геометриялық пішіндегі заттарды салу.

Бояумен сурет салу кезінде қылқаламды бояуға батыру, қағазға жуан сызықтарды сызарда қылқаламды көлденең, ал жіңішке сызықтар мен нүктелерді сызу үшін тігінен ұстап, суреттерді бояғанда бір бағытта солдан оңға қарай, жоғарыдан төмен қарай, қиғашынан жүргізу. 

Балалардың суретте қарапайым сюжеттерді: әлеуметтік оқиғаларды, қоршаған өмірдегі оқиғаларды, мерекелерді, адамдардың еңбегін, ертегілердің, өлеңдердің, әндердің желісін жеткізе білуін жетілдіру.

Қазақ халқының өмірін, еңбегін, тұрмысын көрсете отырып, қазақ ертегілерінің желісі бойынша сурет салу. Ұжымдық жұмыстарға, өз бетінше ойдан сурет салуға мүмкіндік беру.

283. Мүсіндеу.

Сазбалшық, ермексаз және пластикалық массадан мүсіндеудің ерекшеліктерін білу. 

Шынайы бейнесіне қарап және ойдан пішіндері мен өлшемі әртүрлі таныс заттарды: көгөністерді, жемістерді, ойыншықтарды, ыдыстарды мүсіндеу, оларға тән ерекшеліктерді беру, қолдың және саусақтардың қимылдарын жетілдіру, қарапайым пропорцияларды сақтай отырып, адам мен жануардың пішіндерін мүсіндеу.

Бақылаған заттың бейнесін бере білу, затты әртүрлі қалыптарда мүсіндеу, пішіннің бетін дымқыл шүберекпен тегістеу және кескішті пайдалану.

Адамның бейнесін, жануарлардың қимылдарын, қол-аяқтардың қалпын дұрыс мүсіндеу. Заттардың ұзын және қысқа, жуан және жіңішке белгілерін көрсете білу, бөліктердің салыстырмалы көлемдерін сақтау, мүсінделген пішіндердің бөліктерін бір-біріне қосып, біріккен жерлерін тегістеу.

Мүсіндеудің әртүрлі әдістерін қолдану: құрылымдық (жеке бөліктерден) және мүсіндік (негізгі бөліктерді тұтас кесектен жасау). Затқа қарап мүсіндеуде ойыншықтарды, пішіні шағын мүсіндерді, халық шеберлерінің бұйымдарын қолдану. 

Қазақ халқының түрлі ыдыс-аяқтарын (қазан, астау, табақ, тостаған, керсен, ожау, күбі торсық), тұрмыстық заттарын (керует, үстел, ер-тұрман, ошақ, кебеже, диірмен), зергерлік бұйымдарымен (білезік, сырға, сақина, тұмар, шашбау), туған өлкедегі мәдени мұра ескерткіштерімен таныстыру, аталған заттардан қалауы бойынша мүсіндеу және оларды ою-өрнектермен және қосымша заттармен (моншақ, дән) безендіру, жұмыс барысында әртүрлі пішінді кескіштерді қолдану, олардың бетіне бедерлер жасау.

Біртекті заттардан сюжеттер құру, бірнеше пішінді бір тұғырға орналастыру, сюжеттерде пішіннің, қимылдың ерекшеліктерін жеткізе білу, кейіпкерлердің өзіне тән бөлшектерін мүсіндеу, композицияларды қосымша заттар мен элементтердің көмегімен көркемдеп жеткізу. Ертегілер мен әңгімелердің мазмұны бойынша сюжеттік композицияларды құру дағдыларын жетілдіру.

Ойдан өз бетінше мүсіндеуге, ұжымдық жұмыстарды орындауға баулу. Мүсіндеген заттарымен түрлі ойындар ойнау.

Жұмысты ұқыпты орындау, заттарды жинау, қауіпсіздік ережелерін сақтау. 

284. Жапсыру.

Қайшыны қолдануды бекіту: жолақтардан тікбұрышты пішіндер, шаршылардан үшбұрышты пішіндер, шаршы немесе тікбұрыштың бұрыштарын қию арқылы дөңгелек және сопақша пішіндерді қиып алу.

Қағаздан таныс немесе ойдан әртүрлі бейнелерді, қатпарланып бүктелген қағаздан бірдей бірнеше пішіндерді және екіге бүктелген қағаздан симметриялы пішіндегі заттарды қию.

Жапсырудың түрлі әдістері (симметриялы, сыңарлы симметриялы, сұлбалы) мен тәсілдерін (тура, қисық қию, ою, флористика элементтерін) қолдану, түрлі материалдардан (қағаз, мата, табиғи материалдар) жапсыру.

Қазақ халқының тұрмыстық заттарымен (кілем, алаша, сырмақ, ши, көрпе, жастық), киіз үйдің жабдықтарымен (кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық, басқұр) таныстыру, аталған заттардан қалауы бойынша қиып жапсыру, оларды ою-өрнектермен безендіру.

Сюжеттік композициялар жасау, оларды сәнді бөлшектермен толықтыру, жеке және топпен бірлесіп жасау, онда міндеттерді келісіп атқару. 

Сюжеттік жапсыруда заттардың өлшеміне қарай арақатынасын, әртүрлі заттардың бөліктерінің пішінін, олардың құрылымын, пропорцияларын беру, әлеуметтік оқиғаларды, балалар өміріндегі оқиғаларды бейнелеу, шаблондармен, трафареттермен, дайын үлгілермен жұмыс істеу, композиция ережелеріне, перспективаға сәйкес бейнелерді құрастыру. 

Қайшы мен желімді дұрыс қолдану дағдыларын жетілдіру, еңбек қауіпсіздігі мен жеке гигиена ережелерін сақтау.

285. Құрастыру.

Құрылыс материалдарынан, конструктор бөлшектерінен құрастыру: ауызша сипаттау бойынша ұсынылған тақырыпқа, өз бетінше ойдан құрастыруға, құрдастарымен бірлесіп, шығармашылықпен құрастыруға баулу. Құрастырылған құрылысы мен құрылыстың шынайы бейнесі арасында байланыс орнату.

Қағаздан құрастыру. 

Қағаз цилиндрлерден қазақ халқының ұлттық бас киімдерін (тақия, сәукеле, кимешек) және ыдыстарын құрастыру, оларды жіппен, ою-өрнектермен безендіру. Пішіндердің түрлі қалыптарын бере білуді, оларды күрделі емес композицияларға біріктіруді қалыптастыру. Өзінің құрастырған құрылысын талдау арқылы тиімді конструктивті шешімдерді табу, оларды құрастыруда қолдану. Дербестікті, шығармашылықты, бастаманы қолдау.

Ұжыммен сюжетті құрастыруға баулу. 

Шығармашылық ойлауды және қиялды дамыту. Қағаздан құрастыру әдістерін қолданып, жазық материалды көлемді пішінге өзгерте білуді бекіту.       

Дайын үлгілермен және қарапайым сызба бойынша жұмыс істеу, бейнені кескіні бойынша қию үшін қайшыны қолдану.

Табиғи, қалдық материалдардан құрастыру. 

Табиғи материалдарды дұрыс пайдалануға үйрету. Табиғи және қалдық материалдармен жұмыс жасау кезінде өзінің әрекетін жоспарлау дағдыларын жетілдіру, дербестік пен шығармашылық танытып, мақсатты түрде жұмыс жасай білу. Шығармашылық қиялды дамыту, көрнекілікке сүйене отырып, елестетуі, ойлауы бойынша қолдан бұйымдар жасай білу. 

Қазақ халқының табиғи материалдардан жасалған бұйымдарымен, киіз үйдің жасауларымен, тұрмыстық заттарымен, ыдыстарымен таныстыру, олардың қандай материалдан жасалғанын зерттеу. 

Табиғи (ағаш, мақта, жүн, жіп, асық, қағаз, тері, кенеп, мата, дәннің түрлері) және қалдық заттардан құрастыруға баулу.

Ойынға қажетті құрылысты бірлесіп ойдан құрастыруға, алдағы жұмысты бірге жоспарлауға, бір-бірімен келісіп орындауға, дайын құрылыспен ойнауға мүмкіндік беру. 

286. Музыка.

Музыкаға қызығушылық пен сүйіспеншілікті қалыптастыру. Классикалық, халықтық және заманауи музыкамен таныстыру негізінде музыка мәдениетін қалыптастыру.

Музыка тыңдау.

Балаларды шығармалардың эмоционалды мазмұнын, олардың сипатын, көңіл-күйін, динамикалық ерекшеліктерін ажырата білуге үйрету. Музыкалық шығармаға көзқарасын білдіру, оның сипаты, мазмұны туралы айту.

Музыканың сипатын бейненің мазмұнымен, оның көңіл-күйімен байланыстыра білуді қалыптастыру. 

Өмірдің кейбір құбылыстарын бейнелеу тәсілі ретінде әлемдік және қазақ музыка өнерінің шығармаларымен таныстыру. 

Музыкалық шығармалардың жанрларын ажыратуға (ән, күй, марш, би) үйрету. Шығармалардың жеке фрагменттері бойынша (кіріспе, қорытынды, музыкалық фразалар) әуендерді тану арқылы музыканы есте сақтауды жетілдіру. 

Қазақ халық аспаптары: домбыра мен қобыз үнінің тембрлік ерекшеліктерімен, «күй» жанрымен, күйші-композиторлар: Құрманғазының, Қорқыттың, Тәттімбеттің, Дина Нұрпейісованың, Дәулеткерей Шығайұлының, Ықылас Дүкенұлының шығармаларымен таныстыру. 

Лирикалық, вальс ырғағындағы баяу әуендерді қабылдау, әннің (шығарманың) сипатына сәйкес би қимылдарын орындай білу, әннің қарқынының өзгеруін байқау, шығармаларды сипаттай білу.

Қазақ халқының әндері мен би әуендерінің үздік үлгілерін тыңдауға баулу.

Ән айту.

Ән айтуда дауыспен вокалдық-есту қабілетін үйлестіруді жетілдіру. 

Ән айту дағдыларын қалыптастыру, бірінші октаваның «ре», екінші октаваның «до» диапазонда жеңіл дауыспен ән айту, ән айтар алдында, музыкалық фразалар арасында тыныс алу, әннің сөздерін анық айту, орташа, қатты және ақырын дауыспен ән айту. Музыкалық сүйемелдеумен және сүйемелдеусіз жеке ән айту дағдыларын дамыту. Әртүрлі сипаттағы әндерді өз бетінше және шығармашылықпен орындауға баулу. Әнді музыкалық талғаммен орындауға жаттықтыру. 

Музыкалық-ырғақтық қимылдар.

Музыканың және оның бөліктерінің сипатындағы өзгерістерге сәйкес қимылдарды өзгерте отырып, жаттығуларды орындауға үйрету: марш сипатын анық ырғақты жүрумен; музыканың қимыл сипатын жеңіл және ырғақпен жүгіру, жүрелеп отыру арқылы бере білу. 

Би қимылдарын: қосалқы және ауыспалы қадам жасауды, әртүрлі бағытта жүгіруді және секіруді меңгеру.

Билер.

Музыкаға сәйкес орындалатын би қимылдарын білу; би қимылдарының элементтерін жеңіл, еркін орындау; қозғалыс бағытын музыкалық фразаларға сәйкес өзгерту.

Қазақ халқының би өнерімен таныстыру, қазақтың халықтық би өнері ерте заманнан қалыптасқандығын, ол халқымыздың аса бай ауыз әдебиетімен, әнкүйлерімен, дәстүрлі тұрмыс салтымен біте қайнасып келе жатқан ел мұрасы екенін, би өнері өзінің эстетикалық болмысында қазақ жұртының жалпы дүниетанымына сай арман-мұраттарын бейнелейтін қимылдар жүйесін құрайтынын түсіндіру, балаларға «Қаражорға» биін билету.

Би шығармашылығы. 

Таныс би қимылдарын қолдана отырып, музыканың сипатына сәйкес ойдан би қимылдарын шығару, мәтінге сәйкес әнді сахналау; шығармашылық тапсырмаларды орындауға ынталандыру.

Балалардың музыкалық аспаптарында ойнау.

Балалар музыкалық аспаптарында қарапайым, таныс әуендерді жеке және шағын топпен орындауға үйрету, балалар шығармашылығын дамыту, оларды белсенділікке, дербестікке баулу. 

Музыкалық (дауылпаз, асатаяқ, сазсырнай, тұяқтас, қоңырау, сыбызғы, домбыра, металлофон, ксилофон, бубен, барабан, маракас, румба) және шулы аспаптарда ойнау тәсілдерімен таныстыру. 

5-параграф. Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру

287.Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, күн сайын ойын түрінде және қоршаған ортамен таныстыру ұйымдастырылған іс-әрекеті арқылы іске асырылады.

Мақсаты тәрбиеленушілердің, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың әлеуметтік дағдыларын дамыту, оларды әлеуметтік-мәдени нормаларға, қоғам және мемлекет, отбасы дәстүрлеріне тарту, рухани-адамгершілік құндылықтарға баулу, қоршаған әлемнің заттары мен құбылыстары туралы ұғымдарын байыту болып табылады. 
Міндеттері:

әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру, қоғамның әлеуметтік және этикалық нормалары мен дәстүрлеріне, жалпы адами құндылықтарға баулу; дербестікке тәрбиелеу; 

Отанның тарихы мен мәдениетін білу және оған құрметпен қарауды қалыптастыру, туған жер туралы түсініктерін кеңейту;  еңбек түрлеріне және әртүрлі мамандық иелеріне құрметпен қарауды

қалыптастыру; табиғат әлеміне танымдық қызығушылықты, табиғаттың тірі объектілеріне жанашырлық сезімін дамыту, қоршаған ортаға қатысты кейбір әрекеттерінің қарапайым салдарын көре білу; экологиялық мәдениеттің негіздерін қалыптастыру және табиғатта өзін

қауіпсіз ұстау.

290. Күтілетін нәтижелер:

өзінің болашағына, табысты болу үшін білімнің қажеттігін түсінеді; еңбекқорлық пен жауапкершіліктің маңызын түсінеді; өз күші мен мүмкіндіктеріне сенеді; туыстық байланыстарды түсінеді, жеті атасын біледі; үлкендерді сыйлайды, кішіге қамқорлық танытады; қолынан келгенше көмектесуге тырысады;

отбасы мүшелерін жақсы көреді, оларға алғыс айтады, сыпайы сөйлейді;  өз ойын түсінікті жеткізеді, өзінің пікірін айтады;

заттардың қандай материалдардан жасалғанын өз бетінше анықтайды және

олардың сапалары мен қасиеттерін сипаттайды;  ұялы телефон, смартфон, компьютер, ғаламтор, теледидардың

қолданылуын біледі; айналадағы заттар, ойыншықтар адамның еңбегімен жасалғанын біледі

және оларға ұқыпты қарауға тырысады; еңбек ардагерлерін, қарттарды құрметтейді, үлкенді сыйлайды, олардың

еңбегін бағалайды; мемлекеттік рәміздерді біледі;

мемлекеттік мерекелердің маңыздылығын түсінеді, оларға белсенділікпен

қатысады;

Қазақстанның тұңғыш ғарышкерлерін біледі, оларды құрметтейді; 

Қазақстанның әсем табиғаты, көрнекі жерлері мен тарихи орындарының маңыздылығын түсінеді; қазақ халқының құндылықтарын құрметтейді; өз Отанын жақсы көреді, Қазақстан әскері туралы түсінігі бар; Кеңес Одағының батырларын біледі, оларды құрметтейді; өз іс-әрекеттері мен басқа адамдардың іс-әрекеттерін бағалай біледі; еңбек етуде, шығармашылық әрекеттерде жақсы нәтижеге жетуге ұмтылады; сеніп тапсырған тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауға тырысады; айналасындағыларға әрқашан әділ болуға, оларға қолдау көрсетуге, көмек

беруге тырысады;  балабақшаның үй-жайларында, жақын маңдағы шағын ауданда еркін

бағдарлайды; арнайы көлік құралдарының қолданылуы туралы біледі; өлі табиғат заттарын адамның қолымен жасалған заттардан ажыратады; тірі және өлі табиғат, табиғат құбылыстары арасындағы себеп-салдарлық

байланыстарды бақылайды және түсінеді;  заттар мен құбылыстардың өзіне тән, сипаттамалық белгілерін бақылайды,

талдайды, салыстырады, ажыратады;  туған өлкенің ағаштарын, бұталарын, гүлдерін, шөпті өсімдіктерін таниды

және ажыратады; өсімдіктерді бақылап, себеп-салдарлық байланыстарды ажыратады; 

өсімдіктерге күтім жасау әдістерін біледі; жануарларды әртүрлі белгілері бойынша топтастырады; таныс материалдармен өз бетінше эксперимент жасай алады; нанға ұқыпты қарайды, адамдардың еңбегін құрметтейді;

Қазақстан аумағында мекендейтін жануарлар мен олардың төлдерін ажыратады және атайды; төрт түліктің пайдасын біледі, оларды күтіп-баптайды;

жыл құстары мен қыстайтын құстарды ажыратады, құстардың пайдасын

біледі, оларға қамқорлық жасайды; адамның табиғаттың бір бөлігі екендігін біледі;

табиғатты қорғау, сақтау, күн мен ауаның адам, жануарлар мен өсімдіктер

өміріндегі маңызы туралы біледі;  тірі объектілердің өсуі мен дамуы үшін су, жарық, ауа, қорек және

айналасындағылардың қамқорлығы қажет екенін түсінеді; қоршаған ортадағы тірі және өлі табиғат объектілеріне қамқорлық

танытады; ата-анасының, жақындарының  мамандықтары туралы әңгімелейді,

ересектердің еңбегін құрметтейді және бағалайды; үй жұмыстарына көмектеседі;

кезекшінің міндеттерін, топта және балабақша ауласында шамасы келетін

тапсырмаларды өз бетінше орындайды; ересектердің еңбегін құрметтейді;

Қазақстан Республикасының Президентін біледі, оны мақтан тұтады; жол қозғалысының қарапайым ережелерін біледі;  қоршаған ортада, табиғатта тәртіп ережелерін біледі; өз өмірінің қауіпсіздігін түсінеді және сақтайды; қоғамдық орындарда мінез-құлық ережелерін сақтайды;

ненің «дұрыс» немесе «дұрыс емес», «жақсы» немесе «жаман» екенін түсінеді және ажыратады; үйдегі, балабақша тобындағы міндеттерді біледі;

ұялы телефон, смартфон, компьютер, ғаламтор, теледидардың қолданылуын біледі.

Қоршаған ортамен таныстыру.
Бала, оның отбасы, үйі.

Өзінің жасына сәйкес өмірінде болатын өзгерістерді, балабақшаға баруы, мектепке баруы, ересек азамат болып ержетуі мен еңбек етуі, болашақта табысты болуы үшін білімнің қажеттігін түсінуіне, болашақта мектепте оқуға ынтасын арттыру, жаңаны тануға, өз өміріне қажетті дағдыларды игеруге ықпал ету.

Өзінің болашағына, біліміне, денсаулығына, қызметіне, жетістіктеріне сенімді болуға, қоғамға пайдасын тигізуге баулу. Еңбекқорлық пен жауапкершіліктің маңызын түсіну, өзін-өзі құрметтеу, өз күші мен мүмкіндіктеріне деген сенімділікті арттыру. 

Туыстық байланыстарды түсіну (өз жұрты, атасы мен әжесі, жақын туыстары, нағашы жұрты), өзінің жеті атасын білу. Үйде отбасы мүшелеріне қамқорлық жасау, үлкендерді сыйлау, кішіге ізет көрсету, үй шаруасына көмектесу, отбасы мүшелеріне жақсы көретінін білдіру, алғыс айту, сыпайы сөйлеу.

Заттық әлем, кеңістікті бағдарлау.

Заттар, олардың белгілерін нақтылау және бейтаныс заттардың қолданылуын түсіну. Заттардың қандай материалдардан жасалғанын өз бетінше анықтау және талдау, олардың сапалары мен қасиеттерін сипаттау. 

Үй-жайларда, балабақша ауласында, жақын маңдағы шағын ауданда еркін бағдарлай білу.

Көлік, байланыс құралдары.

Арнайы көлік құралдарының түрлерін, белгілі бір жұмыс түрін орындау үшін олардың жабдықталуын түсіну, ұялы телефон, смартфон, компьютер, ғаламтор, теледидардың қолданылуын білу, оларды қолдануда қауіпсіздікті сақтау.

295.Еңбекке баулу.

Әртүрлі мамандықтар, балабақша қызметкерлерінің еңбегі туралы түсініктерін кеңейту, еңбектің мазмұны, сипаты және нәтижесінің маңызын, түсіну және бағалау.

Ата-ана еңбегін түсіну, адамдардың еңбектеріндегі өзара байланыстарды байқау. Еңбек ардагерлерін, қарттарды құрметтеу, үлкенді сыйлау, олардың еңбегін бағалау. 

Шамасы келетін, бірлескен еңбек әрекетіне қатысуға, бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге, дербестік пен жауапкершілікке баулу. Топта тазалық сақтауға, ойыншықтарды сүртуге, табиғат бұрышындағы тіршілік иелеріне күтім жасауға, кезекшілік міндеттерін жауапкершілікпен атқаруға, жоспарланған нәтижеге жетуге, өзі мен құрдастарының еңбегінің, шығармашылық әрекеттерінің нәтижелерін бағалауға және құрметпен қарауға, кішілерге көмек көрсетуге, қажет болған жағдайда оларға жүгінуге баулу. Айналадағы заттар, ойыншықтар адамның еңбегімен жасалғанын түсіну және оларға ұқыпты қарау.

296. Адамгершілік  және  патриоттық тәрбие.

Балаларды адамгершілік құндылықтарға, өз іс-әрекеттері мен басқа адамдардың іс-әрекеттерін бағалай білуге, өзінің іс-әрекетіне басқалар пікірін білдірген жағдайда ол пікірді дұрыс қабылдауға, өз ісіне адал болуға, еңбек етуде, шығармашылық әрекеттерде нәтижеге жетуге ұмтылуға, сеніп тапсырған тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауға, айналасындағыларға әрқашан әділ болуға, оларға қолдау көрсетуге, көмек беруге, жалған сөйлемеуге, өзінің педагогтерін, үлкендерді сыйлауға, кішіге қамқор болуға баулу. Өз құрдастарын тарта отырып, ұлттық ойындар ойнау, Қазақстан мемлекетінің рәміздеріне құрмет көрсету.

Туған өлке, ел, Отан, мемлекеттік және халықтық  мерекелер,  еліміздің рәміздері, оның маңызы туралы білімдерін кеңейту. Қазақстан Республикасының Президенті, оның халық үшін атқаратын қызметінің маңыздылығын түсіну.

Мемлекеттік мерекелердің (Жаңа жыл, Халықаралық әйелдер күні,  Наурыз мейрамы, Қазақстан халқының бірлігі мерекесі, Отан қорғаушы күні, Жеңіс күні, Астана күні, Қазақстан Республикасының Конституциясы күні, Республика күні), ұлттық мереке (Тәуелсіздік күні) маңыздылығын түсіну, оларға белсенді қатысу. Қазақстанның тұңғыш ғарышкерлері Тоқтар Әубәкіров, Талғат Мұсабаевті білу, оларды құрметтеу. 

Қазақстан Республикасының бас қаласы – Астана, республикадағы қалалар мен ауылдардың атаулары, олардың көрікті жерлері, ауыл мен қала өмірінің ерекшеліктері туралы ұғымдарын байыту.

Тірі және өлі табиғаттың, Қазақстанның әсем табиғаты, көрнекі жерлері мен тарихи орындарының, мәдени мұрасының маңыздылығын түсіну. Қазақ халқының киіз үйінің маңыздылығын, оның құрылысы мен ішкі жабдықтарын білу. Қазақ халқының салт-дәстүрлерін білу және құрметтеу, қазақ халқының құндылықтарына құрмет таныту.

Өз Отанын жақсы көру, оны қорғаудың, Қазақстан әскерінің маңыздылығын түсіну. Ұлы Отан соғысы жылдарында Отанын қорғаған қазақстандық жауынгерлердің - Кеңес Одағының батырлары Бауыржан Момышұлының, Әлия Молдағұлованың, Мәншүк Мәметованың, Халық қаһарманы Рахымжан Қошқарбаевтың ерліктері туралы білу, оларды құрметтеу. 297. Жол қозғалысы ережелері.

Жолда қауіпсіздік ережелерін сақтау. Жол белгілерін (жүру бөлігі, жаяу жүргіншілер өткелі, тротуар, велосипед, электросамокат, гироскутер, сигвейге арналған жол) білу, бағдаршамның белгілеріне сәйкес жолдан өту. Жол қозғалысының қарапайым ережелерін, жаяу жүргіншілер мен велосипедшілердің қозғалыс ережелерін сақтау.

«Балалар», «Трамвай аялдамасы», «Автобус аялдамасы», «Метро аялдамасы», «Тройллебус аялдамасы», «Жаяу жүргіншілер жолы»,

«Велосипедке арналған жол (электросамокат, гироскутер, сигвей)» жол белгілерімен таныстыруды жалғастыру.

298.Табиғатпен таныстыру

Тірі және өлі табиғат құбылыстары туралы білімдерін кеңейту. «Өлі табиғат» ұғымымен таныстыру (су, ауа, мұз сүңгілері, күн, бұлт, қар, тастар, жел, жаңбыр); өлі табиғат заттарын адамның қолымен жасалған заттардан ажырата білу.

Тірі және өлі табиғат, табиғат құбылыстары (маусым, өсімдік, адам еңбегі) арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды бақылау және түсіну. 

Балалардың зерттеу әрекеті үшін жағдай жасау, табиғатпен таныстыру барысында заттар мен құбылыстардың өзіне тән, сипаттамалық белгілерін бақылау, талдау, салыстыру, ажырату.

Адам өмірі үшін судың, құмның, күн, ай сәулесінің, саздың, тастардың маңызын түсіну.

299. Өсімдіктер әлемі.

Туған өлкенің өсімдіктері (ағаштар, бұталар, гүлдер, шөпті өсімдіктер) туралы түсініктерін кеңейту, «орман», «шалғын» және «бақша» ұғымдарымен таныстыру.

Өсімдіктердің тірі тіршілік иесі екендігін бақылау және себеп-салдарлық байланыстарды ажырату: өсімдік жапырақтары, сабақтарының қозғалуы, гүлдердің күн шыққанда жапырақтарының ашылуы және кешке жабылуы, тамырдың суды сорып, сабағы арқылы су өткізіп, басқа бөліктерін қоректендіруі, өсімдіктердің өсуі үшін ылғалдың, жарықтың, жылу мен тыңайтқыштың қажеттігі олардың жылуды, суықты, күнді немесе бұлтты ауа-райын сезуі, олардың өсуі және көбеюі.

Өсімдіктерге қажеттіліктеріне сәйкес күтім жасау әдістерін білу: оларды суару, түбін қопсыту, жапырақтың шаңын сүрту. 

Нанға ұқыпты қарауға, бидайды өсіруге және өндіруге қатысатын адамдардың еңбегін құрметтеуге тәрбиелеу.

300. Жануарлар әлемі.

Қазақстан аумағын мекендейтін жануарлар мен олардың төлдерін атау және олардың өздеріне тән белгілері бойынша ажырату. 

Бақылау арқылы төрт түліктің пайдасын білу, оларды күтіп-баптау, жылдың әр мезгілінде олардың сыртқы түрі мен тіршілік ету ерекшеліктерін сипаттау, жыл құстары мен қыстайтын құстарды ажырата білу, құстардың пайдасы туралы білу, оларға қамқорлық жасау.

Жануарлардың тірі тіршілік иесі екендігін бақылау және себеп-салдарлық байланыстарды ажырату: жануарлар қозғалады (жүреді, жүгіреді, секіреді, ұшады, қозғалады); қоректенеді (өсімдіктердің жапырақтары, сабағы, бұтақтары, қабығы, шырыны, тұқымдарымен, етпен, жәндіктермен); өседі және көбейеді, қоршаған ортаны көз, мұрын, тіл, құлақ, тері көмегімен сезе білу.

Жануарларды әртүрлі белгілері бойынша: құстар, балықтар, жануарлар, аңдар, жәндіктер, мекендеу орны (орман, шалғын, су айдыны, бақша, бақ, алаң); қозғалу тәсілі (жүгіру, ұшу, секіру, жүзу ); табиғи-климаттық аймақтар (ақ аю, итбалық, пингвин, жираф, піл, маймыл) бойынша топтастыру. 

Қарапайым экологиялық ұғымдарды, адамның табиғаттың бір бөлігі екенін және оны қорғау, сақтау керек екенін, күн мен ауаның адам, жануарлар мен өсімдіктер өміріндегі маңызы туралы, табиғатпен қарым-қатынас барысында денсаулықты нығайтуды, табиғатты сақтауда жауапкершілікті сезіне білу.
Қоғамдық орындарда мінез-құлық ережелері туралы; үйдегі, балабақша тобындағы міндеттері туралы түсініктерін кеңейту. Ненің «дұрыс» немесе «дұрыс емес», «жақсы» немесе «жаман» екенін түсінуге және ажырата білуге үйрету.
Балаларды жалпы қабылданған нормалар мен ережелерді саналы түрде орындауға баулуды жалғастыру. Ережелер барлығына жақсы болуы (қарапайым, жайлы, қауіпсіз) үшін жасалатынын балалардың түсінуі маңызды. Егер белгілі бір ережелер сақталмаған жағдайда не болатынын  балалармен талқылау. 
Қоршаған ортада, табиғатта тәртіп ережелерін білу; өз өмірінің қауіпсіздігін сақтау (бейтаныс адамдармен сөйлеспеу, ойнамау, бөтен машиналарға отырмау, бейтаныс адамдардың өтініштерін орындамау, олардың соңынан ермеу).
Мобильді құрылғыларды қолдану кезінде қарапайым қауіпсіздік ережелерін білу (күніне ата-аналардың рұқсатымен 30 минуттан артық емес мобильді құрылғыларды қолдану).

6-тарау. 1 жастан бастап 1-сыныпқа қабылданғанға дейін балалардың біліктері мен дағдыларының тізбесі

Рет

№

Дағдылар тізбесі

Бөбек жасы  (1-2жастағы балалар)

Мектепке дейінгі жас  (3-5 жастағы балалар)

Ерте жас тобы

(1жастағы балалар )

Кіші топ (2 жастағы балалар)

Ортаңғы топ

(3 жастағы балалар)

 Ересек топ

(4 жастағы балалар)

Мектепалд ы топ,

мектептегі (лицейдегі, гимназияда ғы)

мектепалд ы сынып

(5 жастағы балалар)

Физикалық қасиеттерді дамыту

1

Мәденигигиенал

Үстел басына 

Жеке гигиенаның

Күнделікті гигиеналық

Гигиеналы

қ

Гигиеналы

қ

ық дағдылар ды және өзіне-өзі қызмет көрсету дағдылар ын қалыптаст ыру 

отырады, ересектердің

көмегімен киінеді және шешінеді, түбекке сұранады.

бастапқы

 дағдыларын меңгерген; үстел басына

өз бетінше  отырады,ерес ектердің көмегімен 

белгілі бір

ретпен киінеді және шешінеді.

дағдыларды сақтау қажеттігін біледі; киімін өз бетінше киеді және  шешеді.

шараларды орындау ретін біледі; өз бетінше киімін киеді және  шешеді, ересектерді ң көмегімен киімдерін жинайды.

шараларды

өздігінен

орындайды

;

шынықтыр

у

шараларын ың маңыздыл ығын және қажеттілігі н түсінеді.

2

Дене

шынықты

ру

Ересектерді ң саусақтарын ан ұстайды. Заттарға ұмтылып, екі қолымен ұстайды, заттарды қолдан қолға

ауыстырады

.

Берілген бағытта жүре алады, жүгіре алады. Баспалдақпе н жоғары көтерілгенді және төмен түскенді ұнатады. 

Жүгіру, өрмелеу және секірудің алғашқы дағдыларын меңгереді.

Негізгі қимыл түрлерін орындауды

ң қарапайым дағдылары н меңгереді.

Негізгі қимыл түрлерін өздігінен орындай алады.

3

Дербес қимыл

белсенділі

гі

Өздігінен жүре алады.Ересе ктердің көрсетуі бойынша қимылдарды қайталайды.

Ересектердің бақылауымен ойын әрекеттерін орындайды.

Бірлескен  қимылды ойындарға қатысады.

Өз бетінше түрлі ұлттық ойындарды ойнайды, ойын ережелерін сақтайды және ойындарды ң барлық ережелерін сақтайды.

Қимылды ойындарды ұйымдасты руда бастамашы лдық танытады, ойын ережелерін сақтайды.

4

Сауықтыр

Күн тәртібін

Шынықтыру

Салауатты

Салауатты

Шынықтыр

у-

шынықты

ру шаралары

орындайды.

шараларын

өткізу кезінде

жағымды көңіл-күй танытады және қауіпті жағдайда сақтық танытады.

өмір салтының қарапайым

ережелерін

біледі,  ересектің көмегімен шынықтыру тәсілдерін орындайды.

өмір салтының қарапайым ережелерін біледі және сақтайды,  ересектерді ң көмегімен тыныс алу жолдарын шынықтыр ады.

у

шараларын ың маңыздыл ығы мен қажеттілігі н түсінеді; салауатты өмір салты туралы бастапқы түсініктерг е ие.

Коммуникативтік дағдыларды дамыту

1

Сөзді түсіну

Үлкендерді тыңдайды, түсінеді,

тапсырманы орындайды.

---------

--------

----------

-------------

2

Белсенді сөз 

Әдепті сөйлеуге талпынады; қарапайым

сұрақтарға

жауап

береді;  екі-үш

сөзден тұратын сөйлемдерді айта алады.

-------------

--------

--------

-------------

3

Сөйлеуді

ң

дыбыстық мәдениеті

-------------

Жеке дауысты және дауыссыз дыбыстарды дұрыс дыбыстай алады.

Дауысты және кейбір дауыссыз дыбыстарды анық айтады қазақ халқының құндылықта рына

Фна тілінің барлық дыбыстары н дұрыс

 айтады ересектерді ң сөзін

тыңдайды және

 Дұрыс, мәнерлі сөйлей алады.

интонациял ық мәнерлеуді ң түрлі тәсілдерін

қызығушыл ық танытады;

ересектерді

ң сөзін түсінеді, өзінің пікірін айтады.

түсінеді, өз ойын айтады; бір-

бірімен, ересектерм ен сөйлеседі;  естігені,

көргені, өзі қолдан жасаған заттары туралы айтады;

қазақ

халқының құндылықт арын

құрметтейд

і.

қолданады.

4

Сөздік қорды қалыптаст

ыру

-----------

Ойыншық,

киім, аяқкиім, ыдыс, жиһаз, көгөніс пен жеміс, үй жануарлары мен олардың төлдерінің атауларын, көлік құралдарын және жеке бас гигиенасы заттарын білдіретін сөздерді атайды.

Барлық қимылдарды

, заттар мен құбылыстар ды, олардың белгілері мен сапасын атайды.

Сөйлеуде күнделікті көп қолданыла тын сын есімдерді,

етістіктерді

,

қолданады.

Сөйлеуде антоним, синоним сөздерді қолдана отырып, тілдегі сөздің көп мағыналығ ын түсінеді қазах

халқының құндылықт арын

құрметтейд і

әртүрлі

ойындарды

бірге,

келісіп ойнайды. 

5

Тілдің граммати калық

құрылым

ы

-----------

Қазақ халқының құндылықтар ына қызығушылы

қ танытады; өз ойын айтады зат есімнің көпше түрін қолданады.

Қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қолданады.

Сөйлемдегі сөздерді байланыст ырады, көмекші сөздерді дұрыс қолданады.

 Түбірлес сөздерді жасап қолдана біледі, етістіктерді жалғаулар мен қолданады, сөйлеу әдебін, жай және жайылма сөйлемдерд

і қолданады.

6

Байланыс тырып

сөйлеу 

------------.

Ересектердің сөзін

түсінеді, қарапайым және неғұрлым күрделі сұрақтарға жауап береді.

Ересектерді ң сөзін

тыңдайды және түсінеді, сұрақтарға  түсінікті жауап береді. 

Сөйлегенд

е

сөйлемдер

дің түрлерін (жай және күрделі), сын есімдерді,

етістіктерді

,

үстеулерді, қосымшала рды қолданады; түсінікті сұрақтар қойып және қойылған сұрақтарға дұрыс,

Негізгі ойды дұрыс жеткізеді,

өз пікірін айтады

монологты

байланыст ырып құра біледі, әңгімені бірізділікпе н айтады, шағын логикалық және хабарлау сипатындағ ы әңгімелерді құрастырад

ы.

толық жауап береді.

7

Көркем әдебиет

Тиісті суреттерді қолдана отырып,

шағын

әңгімелерді, өлеңдерді, тақпақтарды тыңдайды және түсінеді; кітаптардағ ы суреттерді өз бетінше қарайды.

Таныс шығармалард ы көрнекіліксіз тыңдайды; кітаптардағы иллюстрация ларды қарайды, суреттердің мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға жауап береді, халық ауыз әдебиеті

туындылары

на эмоционалды үн қатады.

Әдеби шығармалар дың мазмұнын тыңдайды

және түсінеді;

кітаптардағ

ы суреттерді өз бетінше қарайды, түрлі оқиғаларға, кейіпкерге

өзінің

қарымқатынасын білдіреді.

Таныс ертегілер мен әңгімелерд

ің

мазмұнын қайталап айтады;

 кітаптағы иллюстрац ияларды өз бетінше қарайды, ертегі әңгіме

құрастырад ы, өзіне ұнайтын бірнеше шығармала рды атай алады, әдеби кейіпкерле рді ойында қолданады.

Өлеңдерді мәнерлеп, интонация мен оқиды; сюжеттің

бірізділігін сақтай отырып, өз бетінше 

шығарма мазмұнын қайталап айтады; кітаптарға қызығушы лық танытады; өлеңдерді мәнерлеп оқиды.

8

Қазақ тілі

-----

-----

Қазақ тіліне тән

дыбыстарды

, осы

дыбыстарме н берілген сөздерді айтады; өзіне айтылған сөздерді

Айналасын

дағы өзін қоршаған ортадан тыс заттар мен құбылыста

р туралы

біледі; 

ұжымдық

әңгімеге

Қоршаған ортаға

өзінің

қарымқатынасын

білдіреді; ауызекі сөйлеуде көркем сөздерді қолданады;

ынта қойып тыңдайды және түсінеді; алынған ақпаратқа сәйкес өзінің ойын білдіреді; күнделікті жиі қолданылат ын сөздердің мәнін түсінеді және оларды ауызекі сөйлеуде өз бетінше дұрыс қолданады; туыстық қатынасты білдіретін сөздерді түсінеді және атайды; сөз тіркестеріні ң мәнін түсінеді, оларды өз бетінше құрайды;  қысқа тақпақтар мен

қатысады, әңгімелесу шінің сөзін бөлмей, кезекпен сөйлейді; еркін ойындарда және сахналық қойылымда

рда адамдар мен жануарлар дың эмоционал ды көңілкүйін жеткізеді; түрлі балалар әрекеттерін де өзінің және құрдастары ның әрекетін түсіндіреді және дәлелдейді; қазақ тіліне тән 

ө, қ, ү, ұ, і, ғ

дыбыстары н жеке, сөз ішінде анық айтады; 

қазақ тіліне тән ә, ө, қ, ү, ұ, і, ғ, ң, һ

дыбыстары

н, осы дыбыстард ан тұратын сөздерді дұрыс айтады; сөздегі

дыбыстард ың орнын

ажыратады

;

қазақ халқы қолөнер шеберлері мен жасалған бұйымдард ы біледі; киіз үйдің заттарын және тұрмыстық  заттарды білдіретін

 сөздерді

біледі; азық-түлік атауларын атайды; аңшылық

кәсіпке, мал өсіруге байланыст

ы,

санамақтар, жаңылтпашт арды жатқа айтады. сөйлегенде бұйрық райлы  етістіктерді жеке қолданады; кітаптағы суреттерді, ойыншықта

р мен заттарды қарастыра отырып, сұрақтарға жауап береді, оларды жай сөйлемдерм ен сипаттайды; таныс ертегілер мен шағын шығармалар дың мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді,

мазмұнын өз бетінше қайталап айтады.

туыстық  қарымқатынасты  білдіретін сөздерді біледі; өзінің отбасы, отбасылық мерекелер, отбасындағ ы қызықты оқиғалар, салтдәстүрлер туралы айтады;  төрт түлікті  бағатын  адамдарды

ң  кәсіпшілік

атауларын біледі;  төрт түліктің төлдерін дауыстап шақыра алады; өлеңдер,

санамақтар

,

жаңылтпа штар, тақпақтард ы жатқа айтады; жұмбақтар

егіншілік кәсіпке байланыст ы сөздерді біледі және оны ауызекі тілде өз бетінше қолданады; туыстық  қарымқатынасты білдіретін сөздерді біледі; өзінің бауырлары, туыстары, ағайындар

ы, отбасылық мерекелер, басқосулар

, тойлар, салтдәстүрлер туралы айтады; өлеңдер,

санамақтар

,

жаңылтпа штар, тақпақтард ы жатқа айтады; жұмбақтар дың жауабын

дың жауабын табады; шешендік өнерге, айтыс өнеріне

қызығушы лық танытады; шығарма кейіпкерле ріне

жанашырл ық танытады;

кейіпкерді

ң ісәрекетіне өз ойын білдіреді;

шығарма кейіпкерле рінің бейнесін сахналық қойылымда рда жеткізеді; еркін ойындарда кейіпкерле рдің бейнесін басқа қырынан көрсетуге тырысады; сөздерді жіктеп,

табады; шешендік өнерге, айтыс өнеріне

қызығушы лық танытады; сөздерді жіктеп, тәуелдеп, септеп қолданады; интонацияс ы бойынша сөйлемдерд і (хабарлы, сұраулы, лепті) ажыратып, сөйлегенде қолданады; өз ойын жайылма сөйлемдер мен жеткізуге тырысады;

өз бетінше қарымқатынас жасауға, әңгімелесу ге

тырысады, әңгімелесу шінің сөзін мұқият тыңдайды; әңгімелесу

тәуелдеп, септеп қолданады; өз ойын жай және жайылма сөйлемдер мен

жеткізеді; қарымқатынас барысында балаларды қойылған сұрақтарды ң сипатына сәйкес хабарлы, лепті,

бұйрықты сөйлемдер мен жауап береді; өзі мен құрдастары ның жауабында ғы қателіктерд і және жауаптың дұрыстығы н ажырата алады; бір-бірімен еркін диалог құрады;  таныс немесе

шіге сұрақтарды дұрыс қоюға, оған қысқа және толық нақты жауап береді; таныс немесе бейтаныс ертегілер мен шағын көркем шығармала рдың мазмұнын иллюстрац иялар бойынша қайталап айтады; тыңдалған көркем шығарма мазмұнын ретімен, жүйелі түрде жеткізеді; кейіпкерле рдің диалогын мәнерлі интонация мен береді;

шығарман

ы рөлдерге бөліп

бейтаныс ертегілер мен шағын көркем шығармала рдың мазмұнын иллюстрац иялар бойынша, өз бетінше ретімен қайталап айтады; өзінің тәжірибесі не сүйеніп, суреттер бойынша әңгіме

құрастырад

ы;

ойыншықт ар мен заттарды 4-

5

сөйлеммен сипаттайд ы; берілген сурет бойынша оған дейінгі және одан кейінгі оқиғаны ойлап табады.

сомдайды, кейіпкерле рдің мінезқұлқын жеткізеді; тыңдалған шығарман

ы еркін талқылауға қатысады; бір-бірімен еркін диалог құрады; өзінің тәжірибесі не сүйеніп, суреттер бойынша әңгіме

құрастырад

ы;

ойыншықт ар мен заттарды 5-

6

сөйлеммен

сипаттайды

;

заттар мен ойыншықт

ар, сюжетті суреттерді сипаттауда сөздерді дәл және дұрыс қолданады; берілген мәтіннің

басталуын және соңын ойдан

құрастырад

ы; ересектерм ен қарымқатынас жасауда өз ойын еркін жеткізеді. 

9

Сауат

ашу

негіздері

-----

-----

-----

-----

Сөздерді буындарға бөледі, олардың саны мен ретін анықтайды; берілген буынға сөз құрастырад ы; сөздегі

буындарды ң санын анықтайды; берілген сөздерден жай сөйлемдер құрастырад ы; қаламды дұрыс ұстай алады; қолды жазуға дайындауға берілген тапсырмал

арды орындайды

Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту

1

Сенсорик

а

Заттармен әртүрлі әрекеттер (ашу-жабу, өткізушығару, домалату, қадау, сабақтау, қою, байлау, төсеу) орындайды; біртекті заттарды ортақ белгісі (өлшемі, пішіні)

бойынша топтастыра біледі.

Үлгі мен ауызша нұсқауға сүйеніп, тапсырмалар ды орындайды; заттарды

негізгі түсі, көлемі, пішіні

бойынша ажыратады.

-----------

-----------

-----------

2

Математи ка негіздері

-----------

-----------

«Көп», «бір» ұғымдарын ажыратады; қоршаған ортадан бір немесе бірнеше бірдей затты табады; салыстыру (қатар қою, беттестіру) тәсілімен

заттарға тән

айырмашылықтарды

5 көлемінде санай алады, сандарды ретімен атайды; ұзындығы,  ені, және биіктігі

бойынша әртүрлі және ұқсас екі затты салыстыра ды, геометриял

10 көлеміндегі сандарды тура және кері

санауды

біледі; заттарды әртүрлі белгілері бойынша

(түсі, пішіні, өлшемі, материалы, қолданылу ы)

таниды және атайды.

ық фигуралар ды және геометриял ық денелерді ажыратады және атайды; заттарға тән ерекшелікт ерді және белгілерді иісі, дәмі,

дыбысы

негізінде қабылдайд

ы. 

салыстыра ды; геометриял ық пішіндерді (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұр ыш) ажыратады және атайды; заттардың қасиеттері мен белгілерін қарастырад ы.

Балалардың шығармашылық дағдыларын, зерттеу іс-әрекетін дамыту

1

Сурет салу

-----------

Дөңгелек, ұзын пішіндерге ұқсас заттарды бейнелейді; түстерді ажыратады және оларды дұрыс атайды.

Сызықтарды

,

штрихтарды

, дақтарды, бояуларды ретімен қолдана біледі; негізгі түстерді дұрыс атайды.

Пішіні мен түсін ескере  отырып, жеке заттарды және сюжеттік композици яларды салады; қаламды, қылқаламд

ы, борларды дұрыс ұстайды; қоңыр, қызғылт

Бояуларме

н қолдануды, бояғышта акварельді сумен араластыру ды, қанық түстер алу үшін қарындашт ы түрліше басып бояуды біледі.

сары, ашық жасыл реңктерді таниды.

2

Мүсіндеу

Жалпақ, дөңгелек пішіндерді мүсіндейді.

Мүсіндеудің қарапайым тәсілдерін (кесектерді үлкен бөліктерден бөліп алады, оларды біртұтас етіп біріктіреді,

сазбалшықты

өздігінен илей алады) қолданады.

Бірнеше бөліктерді қосу, қысу, біріктіру арқылы өсімдіктерді және жануарлард ы мүсіндейді; жеке жұмыстары н ұжымдық композиция ларға біріктіреді.

Бірнеше бөліктен тұратын заттарды пішіндейді, олардың орналасуы н ескере отырып, пропорция ларды сақтай отырып, бөліктерді байланыст ырады; мүсіндеуде қысу, тарту, басу тәсілдерін қолданады; ертегілер мен қоршаған өмір тақырыпта рына қарапайым композици ялар

құрастырад

ы;

ұжымдық жұмысқа қатысады.

Сазбалшық

, ермексаз және пластикалы

 қ массадан мүсіндеу ерекшелікт

ерін біледі;

шынайы

бейнесіне қарап және ойдан пішіндері мен өлшемі әртүрлі таныс заттарды мүсіндейді.

3

Жапсыру

---------------

Фланелеграф

Ересектер

Қайшыны

Таныс

те

геометриялы қ

фигураларды

,

машиналард

ы, үйлерді, шарларды, гүлдерді орналастыра ды.

даярлаған ірі және ұсақ элементтерд

і

орналастыра ды және желімдейді.

дұрыс ұстайды және оны қолдана алады; қысқа және ұзын жолақтард ы қияды; текшеден дөңгелек пішін, тікбұрышт ан

бұрыштар ын бүктеу арқылы сопақша пішіндерді қияды;  жеке бөліктерде н тұратын заттарды орналасты рады және

желімдейді

. 

немесе ойдан әртүрлі бейнелерді, қатпарланы

п бүктелген қағаздан бірдей бірнеше пішіндерді және екіге бүктелген қағаздан симметрия лы пішіндегі заттарды қияды; жапсыруда заттардың өлшеміне қарай арақатынас ын, әртүрлі заттардың бөліктеріні ң пішінін, олардың құрылымы

н,

пропорция ларын береді.

4

Құрастыр

у

-----------

Қарапайым құрылысты үлгі

бойынша құрастырады.

Ірі және ұсақ құрылыс

материалдар

 ынан, үлгі бойынша,

Құрылыс бөлшектері н

ажыратады және атайды,

Қалдық және табиғи материалда н құрастырад

ойдан құрастыра алады.

оларды құрылымд ық қасиеттері н ескере отырып пайдаланад ы; қағаздан, табиғи және қалдық материалда н құрастырад

ы.

ы; көрнекілікк е сүйене отырып, елестетуі, ойлауы бойынша қолдан бұйымдар жасайды; жазық қағаз пішіндерді көлемді пішіндерге өзгертеді; 

жұмыс орнында

қауіпсіздік ережелерін сақтайды.

5

Музыка

Әннің әуені мен сөздерін тыңдайды; айналадағы дыбыстарға еліктейді; музыкамен жүреді; қарапайым   би қимылдарын орындайды; барабан және ағаш қасықтарды соғып ойнайды.

Әнді  тыңдайды және оның

мағынасын

түсінеді; әннің жекелеген сөздері мен буындарын

қосып

 айтады; 

қарапайым

би қимылдарын орындайды.

Музыкалық шығарманы соңына дейін тыңдайды; ересектердің дауысына ілесе отырып, олармен бірге ән айтады; билейтін әуендерге сәйкес қимылдарды өз бетінше орындайды.

Музыкалы

қ

шығармала рды алаңдамай

 соңына

дейін тыңдайды; әуенді таза және сөздерді анық айтады; музыканың сипатына  сәйкес

қимылдард ы орындайды

Қарапайым музыкалық  жанрларды ажыратады

(ән, күй, марш, би); 

әннің сөзін

анық, дауыстап, баяу айтады, музыка сипатын қабылдайд ы және жеткізеді; таныс

әндерді өз бетінше

. 

музыкалық сүйемелдеу мен және сүйемелдеу

сіз

орындайды

.

Әлеуметтік-эмоционалды дағдыларды қалыптастыру

1

Қоршаған ортамен

таныстыр

у 

Фотосуретте рден өзін таниды; өзіне жақын адамдарға күлімсірейді басын

изейді, қолын бұлғайды; қоршаған ортаның заттары мен табиғат құбылыстар ына қызығушыл ық танытады; сумен, құммен ойнайды; гүлдеп тұрған өсімдікке

қызығушыл ық танытады; жануарларға қызығады, олардың дауыстарын

Есімін атағанда жауап береді, өзін айнадан және фотосуреттер ден таниды; ата-анасын және өзіне қарап отырған басқа ересектерді таниды, олардың аттарын атайды; өздері тұратын үйін және пәтерін таниды; заттарды және олармен әрекет етуді біледі,

оларды суреттен таниды;  құрдастарым ен бірге ойнай алады;

Отбасы мүшелері мен өзіне жақын адамдардың есімдерін атайды; сюжеттірөлдік ойындарда отбасы мүшелерінің рөлдерін сомдайды;    әртүрлі ойындарды өз бетінше ойнай алады; дербестік танытады: киінеді,

жуынады және  тістерін тазалайды; қазақ халқының тұрмыстық заттарын атайды; көлік

Бала өзінің

«Мен» бейнесін көрсетеді, ойын ашық айтады, өзінің пікірін білдіреді, өзімен санасқанды

 , өзін

құрметтеге нді ұнатады; өзінің туған жерін біледі және атайды; отбасының ересек мүшелеріні ң еңбегі

туралы

біледі; әскердің міндеті туралы түсініктерг е ие;

отбасындағ

Өзінің болашағын а, табысты болу үшін білімнің қажеттігін түсінеді; еңбекқорл ық пен жауапкерш

іліктің

маңызын түсінеді; өз күші мен мүмкіндікт еріне сенеді; туыстық байланыста рды

түсінеді, жеті

атасын

біледі; үлкендерді сыйлайды, кішіге қамқорлық танытады; қолынан келгенше

салады; өзіне жақын отбасы мүшелерін таниды, ересектердің дауысын тыңдайды, олардың

қимылдарын

а еліктейді, оған көмекке жүгінеді; мінез-құлық мәдениетіні ң дағдыларын біледі:

амандасады, қоштасады, алғыс айтады;

құрдастарын

а

мейірімділік танытады; қоршаған ортаның заттары мен табиғат құбылыстар ына қызығушыл ық танытады; өлі табиғат заттарын (су, құм, тас) біледі;

ересектердің еңбек әрекеттерін бақылайды; ересектердің

 әрекеттеріне қызығушылы

қ танытады; тұрмыстық қарапайым әрекеттерді орындай отырып, ересектерге еліктейді; 

жақындарын

а

жанашырлық

, қамқорлық танытады; дәмі, сыртқы белгілері бойынша

көгөністер мен жемістерді ажыратады және атайды; жануарларды ң дене бөліктерін ажыратады және атайды, олардың мінезқұлқына, сыртқы түріне назар аударады; үй құстарын

құралдарын атайды; жаяу жүргіншілер ге және

жолаушыла

рға арналған қарапайым ережелерді біледі; балабақша және балабақша қызметкерле рі туралы түсінігі бар; тұратын қаласы мен ауылы туралы, Қазақстан Республикас ының бас қаласы, мемлекеттік рәміздері туралы

 бастапқы

түсініктерге ие; қазақ халқының дәстүрлі киіз үйін біледі; 

«дұрыс» немесе «дұрыс емес», «жақсы»

ы үлкендерді сыйлайды, құрметтейд

і, кішілерге қамқорлық

 танытады; жақын туыстарын

біледі,

олардың есімдерін атайды, отбасындағ ы сүйікті адамдары, отбасылық мерекелер, салтдәстүрлер туралы

әңгімелейд

і;

еңбек етуге қызығушы лық танытады; тапсырман ы жауапкерш

ілікпен орындауға тырысады; бастаған ісін аяғына дейін жеткізеді; ойыншықт арды жинауда

көмектесуг е

тырысады; отбасы мүшелерін жақсы

көреді, оларға алғыс айтады, сыпайы сөйлейді; өз ойын түсінікті жеткізеді, өзінің пікірін айтады; заттардың қандай материалда рдан жасалғаны

н өз бетінше анықтайды және олардың сапалары мен қасиеттерін

сипаттайды

; 

ұялы телефон, смартфон, компьютер, ғаламтор, теледидард ың.

гүлдеп тұрған өсімдікті бақылайды және оның бөліктерін көрсетеді;  кейбір көгөністер мен

жемістерді

шынайы

өзін, суретін таниды және атайды;   қоршаған ортадағы

жануарларға

, құстарға қызығады, олардың дене бөліктерін

көрсетеді, дауыстарын салады, қимылдарын ойындарда қайталайды; өсімдіктер мен жануарларға қызығушыл ық танытады, оларға қамқор болуға тырысады.

таниды және атайды; табиғаттың маусымдық

өзгерістерін атайды; табиғи материалдард ың қасиеттері туралы түсініктері бар; 

 өсімдіктер

мен жануарларға қамқорлық танытады: оларды жақсы

көреді, сипайды;  басқа балалармен

бірге, келісіп ойнайды, бір біріне көмектеседі

 және  жетістіктерін

е бірге қуанады; ненің «дұрыс» немесе «дұрыс емес», «жақсы» немесе «жаман»

немесе «жаман» әрекеттер (қылықтар) туралы қарапайым түсініктерге ие;  тірі және өлі табиғат заттары мен құбылыстар ына қызығушыл ық танытады; туған өлкенің кейбір өсімдіктері туралы түсініктерді меңгерген; кейбір көгөністер мен жемістерді дәмінен ажыратады және атайды;  үй жануарлары мен жабайы жануарлард ы таниды;  табиғат

бұрышын мекендеуші лерді

тәрбиешіге

көмектесед і; 

кезекшілер дің міндеттері н өз бетінше

орындайды

;

ересектерді ң

мамандықт

ары туралы біледі; отбасы мүшелеріні ң еңбегі туралы біледі,

қызығушы лық танытады; өзара көмек беруге дайын, ренжіген балаға

жанашырл ық танытады; басқа балалармен

бірге , келісіп ойнайды,құ рдастарын ың өтініші бойынша

қолданылу

ын біледі; айналадағы заттар,

ойыншықт

ар адамның еңбегімен жасалғаны

н біледі және оларға ұқыпты қарауға

 тырысады; еңбек ардагерлері

н,

қарттарды құрметтейд

і, үлкенді сыйлайды, олардың еңбегін бағалайды; Мемлекетті

к

мерекелерд ің

маңыздыл ығын

түсінеді, оларға белсенділік

 пен

қатысады; Қазақстанн ың тұңғыш ғарышкерл

ерін біледі, оларды

екенін түсінеді; серуенде, сумен, құммен

көліктер, көше, жол туралы бастапқы түсініктері бар, көлік

құралдарыны ң кейбір түрлерін біледі.

бақылайды; табиғатқа қамқорлық танытады; табиғаттағы маусымдық

өзгерістерді байқайды және атайды; сыпайылық танытады: амандасады, қоштасады, көмектескен і үшін бірбіріне алғыс айтады; балабақшан ың үйжайлары мен ауласында тазалық сақтайды; отбасы мүшелері мен өзіне жақын адамдардың есімдерін атайды; заттарды атайды және ажыратады, олардың сапалары мен қасиеттерін қарастырад

ойыншықт

арымен

бөліседі;

айналасын да болып жатқан жағдайлар ды ой елегінен өткізіп, өзінің әділ пікірін білдіреді; ренжіткені үшін құрдасына н кешірім сұрайды;  материалд ы ескере отырып, заттар мен нысандард ы таниды; ойыншықт

арға, кітаптарға, ыдыстарға ұқыпты қарайды; кейбір мамандықт ардың

 маңызын,

атауларын

біледі;

Мемлекетт ік

рәміздерге

(ту,

құрметтейд

і; 

Қазақстанн ың әсем табиғаты, көрнекі жерлері мен тарихи орындарын ың маңыздыл

ығын

түсінеді; қазақ халқының құндылықт арын

құрметтейд

і;

өз Отанын жақсы

көреді,,

Қазақстан әскері туралы

түсінігі бар;

Кеңес Одағының батырлары

н біледі, оларды

құрметтейд

і;

өз ісәрекеттері мен басқа

адамдарды ң ісәрекеттерін

ы және зерттейді; жаяу жүргіншілер дің қарапайым

ережелерін біледі; өздігінен қарапайым еңбек тапсырмала рын орындайды; жақсы және жаман әрекеттер (қылықтар) туралы қарапайым түсініктерге ие; ауыл мен қала туралы, Қазақстан Республикас ының

астанасы, мемлекеттік рәміздері туралы бастапқы түсініктерге ие; кейбір көгөністер мен жемістерді ажыратады және атайды; үй

елтаңба, әнұран) құрметпен қарайды;

өз Отанын

–

Қазақстан Республика сын мақтан тұтады; жолда жүру

ережелерін  біледі; көлік түрлері мен жол түрлерін  атайды; қоғамдық көліктегі мәдени мінезқұлық

ережелерін біледі; мәдени мінезқұлық және сыпайы қарымқатынас негіздерін біледі; ересектерді ң әңгімесіне араласпайд

ы;

бағалай біледі; еңбек етуде,

шығармаш ылық әрекеттерд е жақсы нәтижеге жетуге ұмтылады; сеніп тапсырған тапсырмал арды жауапкерш

ілікпен орындауға тырысады; айналасын дағыларға әрқашан әділ болуға, оларға қолдау көрсетуге, көмек беруге тырысады; балабақша ның үйжайларынд а, жақын маңдағы шағын ауданда еркін бағдарлайд

ы;

жануарлары мен жабайы жануарлард ы ажыратады; табиғатқа қамқорлық танытады; табиғатта қауіпсіздікті сақтайды.

сыпайы түрде өз өтінішін білдіреді, көрсеткен қызметі үшін алғыс айтады; табиғат құбылыста рын атайды және

ажыратады

;

бақылау күнтізбесін де ауа райын белгілейді; ауарайындағы және табиғаттағ ы маусымды қ өзгерістерд е

қарапайым байланыста р орната алады; жабайы аңдарды, олардың сыртқы түрі, қозғалуы, тіршілік

арнайы көлік құралдары ның қолданылу

ы туралы

біледі; өлі табиғат заттарын адамның қолымен жасалған заттардан

ажыратады

;

тірі және өлі табиғат, табиғат құбылыста ры арасындағ ы себепсалдарлық байланыста рды бақылайды

және

түсінеді;  заттар мен құбылыста рдың өзіне тән,

сипаттамал ық белгілерін бақылайды

, талдайды, салыстыра ды,

ажыратады

ету ортасы, азығы, қысқа бейімделуі н біледі; өсімдіктер дің өсуі үшін жер, топырақ, су, күн, жарық, ылғал, жылудың

қажеттілігі н түсінеді; жануарлар әлеміндегі маусымға тән көріністерд

і

салыстыра ды, олардың тіршілік етуіне қажетті

жағдайлар

ды біледі;  өсімдіктер мен жануарларғ а күтім жасаудың қарапайым әдістерін біледі; 

қарапайым тәжірибеге қызығушы

; 

туған өлкенің ағаштарын, бұталарын, гүлдерін, шөпті өсімдіктері н таниды және

ажыратады

;

өсімдіктерд і бақылап, себепсалдарлық байланыста рды

ажыратады

; 

өсімдіктерг е күтім жасау әдістерін біледі;

жануарлар ды әртүрлі белгілері бойынша топтастыра ды; таныс материалда рмен өз бетінше эксперимен т жасай алады; нанға ұқыпты

лық пен әуестік танытады;  қоршаған ортада, табиғатта қауіпсіздік ті сақтайды.

қарайды, адамдарды ң еңбегін

құрметтейд і;

Қазақстан аумағында мекендейті н жануарлар мен олардың төлдерін ажыратады және атайды; төрт түліктің пайдасын

біледі,

оларды күтіпбаптайды; жыл құстары мен қыстайтын құстарды

ажыратады

,

құстардың пайдасын біледі, оларға қамқорлық жасайды; адамның табиғаттың бір бөлігі екендігін

біледі;

табиғатты

қорғау

,

сақтау, күн

мен ауаның

адам,

жануарлар

мен

өсімдікте

р

өміріндегі

маңызы

туралы

біледі;

тірі

объектілер

дің өсуі

мен дамуы

үшін су,

жарық, ауа,

қорек және

айналасын

дағыларды

ң

қамқорлығ

ы қажет

екенін

түсінеді;

қоршаған

ортадағы

тірі және

өлі табиғат

объектілері

не

қамқорлық

танытады;

ата

-

анасының,

жақындары

ның

мамандықт

ары туралы

әңгімелейді

,

ересектерді

ң еңбегін

құрметтейд

і және

бағалайды;

үй

жұмыстары

на

көмектесед

і;

кезекшінің

міндеттері

н, топта

және

балабақша

ауласында

шамасы

келетін

тапсырмал

арды өз

бетінше

орындайды

;

ересектерді

ң еңбегін

құрметтейд

і;

Қаза

қстан

Республика

сының

Президенті

н біледі,

оны мақтан

тұтады;

жол

қозғалысы

ережесін

біледі; 

қоршаған ортада, табиғатта тәртіп

ережелерін біледі; ненің «дұрыс» немесе «дұрыс емес», «жақсы» немесе «жаман» екенін түсінеді және

ажыратады

.

2

Қауіпсізді к

«Болады»,

«болмайды»

, «қауіпті»  сөздерінің

мағынасын түсінеді;   серуенде қауіпсіз мінезқұлықтың қарапайым ережелерін біледі.

Серуенде және сумен, құммен ойындарда қауіпсіздік

ережелерін біледі;

жолдағы қауіпсіз мінезқұлықтың қарапайым  ережелерін біледі.

Топта, серуенде және табиғатта қауіпсіз мінез-құлық ережелерін сақтайды.

Ойын барысында

, спорт

жабдықтар ын қолдануда қауіпсіздік

ті

сақтайды; өз өмірінің қауіпсіздігі нің қарапайым

дағдылары на ие; көшеде, аулада, мектепке дейінгі

ұйымның

Өз өмірінің қауіпсіздігі н  түсінеді және  сақтайды; қоғамдық орындарда мінезқұлық ережелерін сақтайды; үйдегі, балабақша тобындағы  міндеттері н біледі;  ұялы телефон, смартфон, компьютер,

аумағында қауіпсіз мінезқұлық ережелерін сақтайды; қоршаған ортадағы қарапайым мінезқұлық ережелерін біледі, сақтық танытады.

ғаламтор, теледидард ың қолданылу ын біледі. 

Ескерту: Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар, оның ішінде ақыл-есі кемістігінің жеңіл және баяу дәрежесіндегі балалар үшін біліктер мен дағдылардың тізбесі Стандарттың 1-тармағының 2) тармақшасының талаптарына сәйкес әзірленген жеке және арнайы үлгілік оқу бағдарламаларына сәйкес анықталады.

7-тарау. Қазақ тілін меңгерту үшін қажетті сөздік қоры 

Жас топтар ы

Ерте жас тобы

Кіші топ

Ортаңғы топ

Ересек топ

Мектепалды даярлық тобы/сыныбы

Жалпы ережел

ер

Балалардың сөздік қоры отбасы

мүшелеріні

ң атауларын, күнделікті жиі қолданатын таныс

заттар мен

ойыншықта рдың атауларын, тағамдарды

Балаларды педагогтің сөзін түсінуге үйрету. Адамның дене

мүшелерін

(қол, аяқ, бас),

тұрмыстық және ойын әрекетін (қыдыру, тамақтану)

Үш жастағы баланың сөйлеуі екі жасар баланың сөйлеуінен ерекшелене ді. Бұл жаста баланың сөздік қоры толықтыры лады. Осы жастағы баланың

4 жастағы баланың

сөздік қоры шамамен  (10001500)

сөзбен толықтыр ылады. Бала өз ойын ересек адамға анық және

5 жаста баланың сөздік қоры шамамен 3000 мың сөзді құрауы мүмкін, сонымен қатар байланыстыр ып сөйлеуі жетіледі. Бала сөйлеу барысында

негізгі

ң атауларын, белгілі

қимылдард

ы білдіретін сөздермен толықтыры лады. Балалар таныс заттардың атауын есте сақтап, қайталауға үйренеді.

, әртүрлі өлшемді (үлкен, кіші) білдіретін сөздерді түсінуге, зат есімдерді етістікпен байланыст ыруға баулу. 

сөздік қоры шамамен 1000 сөзді құрайды. Бала адамдар, заттар мен құбылыстар туралы қарапайым

тұжырымда р жасай алады, жаңа сөздерді есте сақтайды, оларды

түрлендіред

і

(айтылымы

н өзгертеді, сөз тіркестерін ойлап табады).

нақты жеткізе білуі, сөйлеуде жай және жайылма сөйлемдер ді қолдана білуі керек. Бұл жаста балалар күнделікті өзінің

қатысуыме н болып жатқан оқиғалард ы айта алады.

Төрт жасар бала білуі керек: - 4-5 сөзден тұратын сөйлем айту; - сөйлем сөздерін бір-бірімен үйлестіру; - құрдаста рымен және ересектерм ен диалог

жүргізу; - тақырып ты сипаттай білу;

ұғымдарды еркін қолдана алады.

- антоним дерді түсіну (аққара, үлкенкішкентай)

.

Сөздік 

миним ум үлгісі

Отбасы

Ана,  ата Ана, әке, Ана, әке, Ана, әке, Ана, әке, ата,

апа.  ата, апа, ата, апа, ата, апа, апа, әже, аға,

әже,  мен, әже, аға, іні, әже, аға, іні, сен, ол. әпке, мен, іні, әпке, қарындас,әпке сен, ол. мен, сен, , сіңлі,  мен,

ол, біз, сіз, сен, ол, біз, олар. сіз, олар.

Күнделікті жиі қолданылатын тұрмыстық сөздер

Су, ауа, топ.

Су, ауа, жел, таза, топ, сабын, күт, қар, жер.

Балабақша, сабын, су, кір, таза, билейік, ән айтамыз, ауа, қар, жел, жаңбыр, суық, ыстық, жылы, жылы

киінеміз, жеңіл киінеміз, үстел, орындық, топ, байқа, асықпа, күт, көмектес, жер, орамал.

Балабақша

, үй, есік, терезе, дүкен, емхана, сабын, су, кір, таза, билейік, ән айтамыз, ауа, қар, жел, жаңбыр, суық, ыстық, жылы, жылы

киінеміз, жеңіл киінеміз, үстел, орындық, топ, байқа, асықпа, күт, көмектес, итерме, таласпа,

Балабақша,

үй, есік, терезе, дүкен, емхана, сабын, су, кір, таза, билейік, ән айтамыз, ауа, қар, жел, жаңбыр, суық, ыстық, жылы, жылы

киінеміз, жеңіл киінеміз, үстел, орындық, топ,  байқа, асықпа, күт, көмектес, итерме, таласпа,  қала, ауыл, көше, жол, жолда абайла!

баспалдақтан байқап түс, қағаз, қайшы, бояу, кітап,

қала, көше, жол, жолда абайла!,

қағаз,

қайшы, бояу, кітап, желім, қатты, жұмсақ, жер, мұз, ауа, шеңбер, қалам, қылқалам, сурет, төсек, шана, аққала, орамал.

желім, қатты, жұмсақ, жер,

мұз, ауа, шеңбер, қалам, қылқалам, сурет, төсек, шана, аққала, орамал Апта күндері:

дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі. Ай атаулары: қаңтар, ақпан,

наурыз, сәуір, мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан.

Жиһаздар: үстел,

орындық кереует, кілем, сөре, теледидар, тоңазытқыш.

Сыпайы сөздер

Сәлеметсіз бе! Сау болыңыз!

Рақмет!

Сәлеметсіз бе! Сау болыңыз!

Рақмет!

Сәлеметсіз бе! Сау болыңыз! Рақмет! кешірші, мен олай қайталамай мын, татуласыңд

ар, бірге

Қайырлы таң! Сәлеметсіз бе! Сау болыңыз! Рақмет!  кешірші, мен олай қайталама ймын,

Қайырлы таң!

Қайырлы күн!

Қайырлы кеш!

Сәлеметсіз бе!

Сау болыңыз!

Рақмет! Кешіріңіз! кешірші, мен олай қайталамаймы

ойнайық, алуға бола ма ?

татуласың дар, бірге ойнайық,а луға бола ма ?

н,

татуласыңдар,

бірге ойнайық, алуға бола ма?

Рұқсат па?

Ренжімеңіз!

Азық-түлікке қатысты сөздер

Нан, су, сүт, сорпа, ботқа, алма, шие.

Нан, су, сүт,  шәй,   май, тоқаш ботқа, сорпа, алма, банан, шие.

Нан, бауырсақ, шәй, май, ірімшік, сүт, айран, су,

тоқаш,сусы н, сорпа,

ботқа, тамағыңды іш, ас болсын! Көгөністержемістер:  алма, алмұрт, банан, өрік, шие, қияр, пияз, сәбіз.

Нан, бауырсақ, шай, май, ірімшік,

сүт, қаймақ, тоқаш, айран, жұмыртқа, су, сусын, сорпа, ботқа, дәмді, ащы, тұз, тәтті, қант, айран, ет, балық,  тамағыңды іш, ас болсын! Көгөністер

- 

жемістер: шие, алма, алмұрт, қарбыз, қауын өрік, жеміс, көгөніс, сәбіз, қияр, қызанақ.

Нан шәй, май, ірімшік, сүт, қаймақ, айран, жұмыртқа, су, сусын, сорпа, тоқаш, ботқа,

дәмді, ащы, тұз, тәтті,

қант, ет, балық, тамағыңды іш, ас болсын! Ұлттық тағамдар: қымыз, шұбат, бауырсақ, құрт, қазы, ірімшік. Көгөністержемістер: алма, банан, шие, өрік, алмұрт, қарбыз, қауын, алхоры, қияр, қызанақ, қызылша,

картоп, пияз,  сәбіз,

қырыққабат, қарақат, таңқурай, құлпынай.  

Көліктер

Көлік.

Көлік, кеме.

Автокөлік, кеме, ұшақ, тік ұшақ, пойыз, бесік арба (коляска), велосипед, самокат, жүргіншіле р жолы, бағдаршам.  

Автокөлік,

ұшақ, тік ұшақ пойыз, велосипед, самокат,  жүргіншіл ер жолы,

бағдаршам

. 

Мамандық тар иесі: дәрігер, тәрбиеші, аспазшы, ұшқыш, жүргізуші, өрт сөндіруші, құрылысш ы, тәртіп сақшысы.  

Автокөлік, ұшақ, тік ұшақ, пойыз, трактор, метро, велосипед, самокат, жедел жәрдем көлігі, жүк көлігі, өрт сөндіргіш көлік, автобус, троллейбус, аялдама, жүргіншілер жолы, бағдаршам.

Мамандықтар иесі: дәрігер, тәрбиеші, аспазшы, ұшқыш, сатушы, жүргізуші, өрт

сөндіруші, құрылысшы,

тәртіп сақшысы. 

Ойыншықтар

Доп.

Доп, асық.

Қуыршақ, доп, текше, асық, күрек, шелек.  

Доп, текше, қонжық, қуыршақ, асық, шелек, күрек, бесік арба (коляска).

Доп, текше, қонжық,  куыршақ, секіртпе, асық, шелек, күрек, бесік арба

(коляска),

шымылдық.

Ыдыстар

Кесе.

Кесе.

Кесе, қасық, тәрелке.

Кесе, тәрелке, қасық, 

Кесе, тәрелке, қасық, шанышқы,

шанышқы, шәйнек.

пышақ, шәйнек. 

Дене мүшелері

Бас, қол, Бас, қол,  Дене, бет, Дене, бет, Дене, бет, көз. аяқ, бет,  бас, көз, маңдай, маңдай, бас,

іш, көз. мұрын, бас, көз, көз, мұрын, ауыз, тіл, мұрын, ауыз, тіл, тіс, тіс, құлақ, ауыз, тіл, ерін, құлақ, шаш, іш, тіс, ерін, шаш,  бет, іш, бел, аяқ, құлақ, бел, аяқ, қол,

қол, саусақ, шаш,  бет, саусақ,  алақан. іш, бел, алақан,

аяқ, қол. мойын, иық, арқа, тізе,өкше. 

Түстер атауы

Ақ.

Ақ, қара.

Ақ, көк, қара, қызыл, сары, жасыл.

Ақ, көк, қара, жасыл, сары, қызыл, қоңыр.

Ақ, көк, қара, жасыл, сары, қызыл, қызғылт, қызғылт сары, қоңыр, көгілдір.

Іс-қимылды білдіретін сөздер

Бар, бер, кел, жу, апар.

Бар, бер, кел, жу,  жүр, отыр, тұр, іш.

Жүр, отыр, тұр, бар, апар, бер, іш, жу, кел, секір, жүгір, ұйықта, ойна, тығыл, қаш, қу, ұста, жина.

Жүр, отыр, тұр, бар, апар, бер, ал, әкел, іш, жуу, кел, секір, жүгір, қуып жет, ұйықта, ойна, тығыл, қаш, қу, ұста, жина, сапқа тұру, ауыздарың ды жауып шайнаңдар

, әбден шайнап

Жүр, отыр, тұр, бар, апар, бер, ал, әкел, іш, жуу, кел, секір, жүгір, қуып жет,

қуып жет те

ұста,                   ұйықта, ойна, тығыл, қаш, қу, ұста, жина, сапқа тұру, ауыздарыңды жауып шайнаңдар, әбден шайнап жеңдер, майлықпен сүртіңдер,

жеңдер, майлықпен сүртіңдер, төкпейшашпай ішіңдер, төсекке байқап міну

(тұсу), түймені дұрыс тағу, гүлге су құю, сырғанау.

төкпейшашпай

ішіңдер, екі топқа бөлініңдер, билендер, тез киіну (шешіну), жолдасына көмектесу, киімдерін ұқыпты жинау, төсекке байқап міну (тұсу), түймені дұрыс тағу, гүлге су құю, сырғанау.

Кеңістікті бағдарлау сөздері

Оң, сол.

Оң, сол, үстінде, астында, қасында, артында.

Оң, сол, жоғары, төмен, үстінде, астында, қасында, артында, жанында.

Оң, сол, жоғары, төмен, алыс, жақын, үстінде, астында, қасында, артында, жанында, ішінде.

Заттардың санын білдіретін сөздер және реттік сан есімдер

Аз.

Аз, көп.

Бір, екі, үш, төрт, бес, аз, көп, бірінші, екінші, үшінші, төртінші, бесінші.

Бір, екі, үш, төрт, бес,алты, жеті, сегіз, тоғыз, он, аз, көп, бірінші, екінші, үшінші, төртінші,

бесінші, алтыншы,

жетінші, сегізінші,

тоғызыншы, оныншы.

Табиғат әлемі

Ат, ит.

Ат, ит, аю, қар, жел, жылы.

Күз, қыс, көктем, жаз. Ауа райы құбылыстар ы: жаңбыр, қар, жел, суық, жылы, аяз, ыстық. Өсімдіктер әлемі: шөп, ағаш,

шырша,

гүл,

жапырақтар

, 

Жанурлар әлемі:

Ит, мысық, ат, сиыр, қой, қоян, түлкі, қасқыр, аю.

Күз, қыс, көктем, жаз. 

Ауа райы құбылыста ры:

жаңбыр, қар, жел, суық, жылы, аяз, ыстық,

кемпірқоса

қ, ай, күн, аспан, бұлт. Өсімдіктер әлемі: шөп, ағаш,

шырша,

гүл, жапырақ, бөлме гүлдері, өсімдіктер өседі.

Жанурлар әлемі:

үй

жануарлар ы: қозы, қой, лақ, ешкі, сиыр, бұзау жылқы, құлын, мысық,

Күз, қыс, көктем, жаз.  Ауа райы құбылыстары: жаңбыр, қар, жел, суық, жылы, аяз, ыстық, найзағай, кемпірқосақ, ай, күн, аспан, бұлт. Өсімдіктер әлемі:

шөп, ағаш, шырша, гүл, жапырақ, тамыр, бұтақ,  бүршіктер, раушан, қарағай, терек, емен, қайың, өсімдіктер өседі.

Жанурлар әлемі:

үй жануарлары: қозы, қой, лақ, ешкі, сиыр, бұзау жылқы, құлын, бота, түйе, мысық, марғау, ит, күшік. Жабайы

аңдар: аю,

марғау, ит, күшік. Жабайы

аңдар: аю, түлкі, қасқыр, арыстан, піл, қоян, кірпі. 

Үй құстары: тауық, әтеш, балапан, қаз, үйрек. Дала құстары: аққу, қарлығаш, торғай, қарға, көгершін.

түлкі, қасқыр, арыстан, піл, қоян, жылан, жолбарыс, керік, кірпі.  Үй құстары: тауық, әтеш, балапан, қаз, үйрек. 

Дала құстары:

аққу, қарлығаш, торғай, қарға, сауысқан, көгершін, шағала, бүркіт, қыран, тотықұс.

Киім-кешек 

Тон, етік.

Тон, етік, шалбар.

Шалбар, көйлек, жемпір, тон, етік.

Шалбар, көйлек, жейде, кеудеше, жемпір, ішкиім, малақай, тон, қолғап, етік.

Шалбар, көйлек, жейде, кеудеше, жемпір, ішкиім, малақай, тон, қолғап, етік, пима, шәлі.

Ескерту: Қазақ тілін меңгерту үшін қажетті сөздік қоры тәрбиеленушілердің қазақ тілінде ауызекі байланыстырып сөйлеуін түрлі балалар әрекетінде дамыту, сондай-ақ қазақ халқының мәдениетімен, салтдәстүрлерімен таныстыру, белсенді сөздікті байыту, сөздік нормаларды, мәдениетті қарым-қатынасты игерту үшін қолданылады.